Katecheta 3/2000

WSTĘP

    Rekolekcje wielkopostne są od wielu lat powszechnie przyjętą formą posługi duszpasterskiej wśród dzieci, młodzieży i dorosłych. Mają swoją tradycję, która niewątpliwie jest siłą sprzyjającą zarówno dobrej frekwencji wiernych, jak i autentycznym nawróceniom. Jest pewien procent wiernych, którzy tylko w związku z rekolekcjami wielkopostnymi przystępują do sakramentu pojednania i Eucharystii.
    Rekolekcje wielkopostne są też tematem często poruszanym przez poszukujących coraz lepszych sposobów ich prowadzenia.
    Jest rzeczą zrozumiałą, że pytanie o najlepszy sposób poprowadzenia rekolekcji wielkopostnych nabiera szczególnego znaczenia w Roku Jubileuszowym.
    Jak powinny przebiegać rekolekcje wielkopostne w Roku Jubileuszowym? Na to pytanie trzeba dać następującą, złożoną odpowiedź.

1. Należy je organizować zgodnie z dorobkiem doświadczenia duszpasterskiego danej parafii, a więc zachowując te wszystkie zasady, które są owocem dotychczasowych poszukiwań w dziedzinie udoskonalania rekolekcji wielkopostnych.
2. Należy wprowadzić te wszystkie czynniki, które nadadzą tegorocznym rekolekcjom charakter jubileuszowy, oparty przede wszystkim na wskazaniach Tertio Millennio Adveniente i Incarnationis mysterium, które choć nie mówią bezpośrednio o rekolekcjach wielkopostnych, to jednak zawierają bogaty materiał rzutujący na treść i sposób przeprowadzenia rekolekcji wielkopostnych w Roku Jubileuszowym.

    W myśl tych założeń opracowane zostały niniejsze propozycje przebiegu Jubileuszowych Rekolekcji Wielkopostnych.

PRZYGOTOWANIE

    Przygotowanie do tegorocznych rekolekcji wielkopostnych winno być bogatsze niż zwykle; należy szczególnie podkreślać ich jubileuszowy charakter. Polega ono najpierw na dokładnej informacji o rekolekcjach i o ich charakterze. Informacja powinna objąć uczniów, rodziców, nauczycieli i wszystkich wiernych. Powinna dotyczyć nie tylko zachęty do uczestnictwa, ogłoszenia o porządku rekolekcji, ale podkreślać jubileuszowy charakter rekolekcji: konieczność nawrócenia, wpatrywania się w tajemnicę Wcielenia, wezwanie do głębszej refleksji nad czasem, nadzieję uzyskania odpustu jubileuszowego.
    Wstępną informację o rekolekcjach należy połączyć z modlitwą w intencji dobrego odprawienia rekolekcji. W modlitwie tej powinni uczestniczyć wszyscy, a więc uczniowie, rodzice, nauczyciele, ogół wiernych w parafii.
    Uczniowie - bogatą informację, połączoną ze wspólną modlitwą, powinni otrzymać na katechezie przedrekolekcyjnej, w czasie której poznają dokładniej główne założenia wielkopostnych rekolekcji jubileuszowych i będą modlić się o jak najowocniejszy ich przebieg.

TERMIN

    Termin rekolekcji dla dorosłych i młodzieży akademickiej ustala Duszpasterz, kierując się dobrem duchowym wiernych i uwzględniając terminy spowiedzi z najbliższymi sąsiadami.
    Terminy rekolekcji dla uczniów mają więcej uwarunkowań: muszą to być trzy kolejne dni, w czasie których uczniowie będą zwolnieni z zajęć szkolnych (zatem: poniedziałek - wtorek - środa lub wtorek - środa - czwartek, lub środa - czwartek - piątek). Ponadto: uczniowie jednej szkoły muszą być zwolnieni w tym samym terminie, choć należą do różnych parafii. Ustalanie terminu rekolekcji dla szkół podstawowych, gimnazjów i wszystkich ponadpodstawowych wymaga zharmonizowanej współpracy Duszpasterzy.
    W wielu miastach ustalano jeden termin rekolekcji dla wszystkich szkół podstawowych, zapewniając w ten sposób każdemu dziecku udział w rekolekcjach w jego parafii. Podobnie problem ten rozwiązano w obrębie diecezji. Taki system umożliwia uczestnictwo uczniów w rekolekcjach młodzieżowych w swojej parafii i daje dobre wyniki, gdy istnieje możliwość zapewnienia odpowiedniej liczby spowiedników.
    W ramach dyskusji nad terminem rekolekcji dla uczniów wysuwano także projekt zorganizowania rekolekcji w tym samym terminie dla całej Polski. Dla przykładu - wszystkie szkoły podstawowe miałyby rekolekcje od Środy Popielcowej do piątku po Popielcu. W dyskusji podkreślano, że taki sposób ustalenia terminu daje możliwość włączenia wszystkich środków masowego przekazu i stwarza atmosferę "ogólnopolskiego święta". Zbyt mało jednak było dyskusji na ten temat, by można było projekt taki ocenić. Niemniej trzeba uznać go za godny dalszego przemyślenia.

CEL

    Cel rekolekcji wielkopostnych, choć bywa rozmaicie definiowany, zawsze zawiera następujące dążenia: ożywienie życia religijnego, wewnętrzne nawrócenie i przygotowanie do sakramentu pojednania, odnowienie powszechnego powołania do świętości w Kościele, a tym samym pełniejsze przygotowanie do Eucharystii.
    Tegoroczne, jubileuszowe rekolekcje wielkopostne winny szczególnie kształtować pełne wdzięczności wpatrzenie się w tajemnicę Wcielenia, pełniejsze przeżycie nawrócenia, uzyskanie odpustu jubileuszowego.

A)  WPATRZENIE SIĘ W TAJEMNICĘ WCIELENIA

    Bulla Incarnalionis mysterium, ogłaszająca Wielki Jubileusz Roku 2000 rozpoczyna się słowami: Wpatrzony w tajemnicę Wcielenia Syna Bożego, Kościół ma przekroczyć niebawem próg trzeciego tysiąclecia. Szczególnie mocno odczuwamy w tym momencie, że winniśmy wraz z Apostołem śpiewać hymn uwielbienia i wdzięczności: Niech będzie błogosławiony Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa; On napełnił nas wszelkim błogosławieństwem duchowym na wyżynach niebieskich - w Chrystusie (IM 1). To wpatrzenie się w tajemnicę Wcielenia prowadzi do zrozumienia, że historia zbawienia znajduje w Jezusie Chrystusie swoje zwieńczenie i najpełniejszy sens (IM 1). W świetle wypowiedzi Jana Pawła II staje się jasne, że wielkopostne rekolekcje jubileuszowe muszą być nacechowane uwielbieniem i wdzięcznością za przyjście i obecność Chrystusa wśród nas. To uwielbienie i dziękczynienie ma swoje centrum w Eucharystii. Dlatego należy postulować, aby uczestnictwo wiernych w codziennie sprawowanej Eucharystii było objęte szczególną troską duszpasterską, wyjątkowo starannie przygotowane i uroczyście celebrowane w czasie rekolekcji.
    To wpatrzenie się w tajemnicę Wcielenia wiążemy ze słowami Ojca Świętego, zapisanymi we wspomnianej Bulli: Radość jubileuszowa nie byłaby pełna, gdybyśmy nie skierowali spojrzenia ku Tej, która okazując pełne posłuszeństwo Ojcu zrodziła dla nas w ciele Syna Bożego (IM 14). Dlatego w każdej serii rekolekcji nie może zabraknąć konferencji o Maryi - Bramie Niebieskiej.

B)  PEŁNIEJSZE PRZEŻYCIE NAWRÓCENIA

    Cały czas w pamięci należy mieć słowa Ojca Świętego Jana Pawła II: Głoszenie nawrócenia, jako nieodzownego wymogu chrześcijańskiej miłości, jest szczególnie ważne we współczesnym społeczeństwie, które często, jak się wydaje, zatraca same podstawy etycznej wizji ludzkiej egzystencji (TMA 50). Istnieje pewne niebezpieczeństwo, także u młodych, że wezwanie do nawrócenia rozumieją jako powrót do życia religijnego tych, którzy od lat do kościoła nie chodzą, życie sakramentalne i modlitewne całkowicie zaniedbali, a nawet występowali przeciwko Kościołowi. Powrót tych ludzi do życia religijnego jest rzeczywiście nawróceniem. Ale zacieśnienie pojęcia nawrócenie tylko do tych wypadków prowadzi czasem do zwolnienia się z obowiązku nawracania się, bo do kościoła chodzę, do sakramentów przystępuję itp. Istnieje konieczność, aby rekolekcje jubileuszowe ukazały, że nawrócenie jest zadaniem każdego. Jest przecież istotnym warunkiem postawy koniecznej do uzyskania odpustu jubileuszowego. Należy zatem troszczyć się o przyswojenie nauki Jana Pawła II: Nawrócenie to obejmuje zarówno aspekt "negatywny", czyli wyzwolenie od grzechu, jak i aspekt "pozytywny", to znaczy wybór dobra wyrażonego w wartościach etycznych zawartych w prawie naturalnym, potwierdzonym i pogłębionym przez Ewangelię (TMA 50). Nawrócenie jest wewnętrzną decyzją szczególnego przylgnięcia do Ewangelii. W rekolekcjach jubileuszowych temu celowi winny służyć szczególnie chwile ciszy. Dlatego są one proponowane po każdej konferencji.

C)  UZYSKANIE ODPUSTU JUBILEUSZOWEGO

    Trudno wyobrazić sobie dobrze przeprowadzone wielkopostne rekolekcje jubileuszowe bez troski o uzyskanie jubileuszowego odpustu. Umiejętność uzyskiwania odpustu jubileuszowego winna być jednym z podstawowych owoców dobrze przeprowadzonych tegorocznych rekolekcji.
    Należy zapoznać uczestników rekolekcji z teologią i warunkami uzyskiwania odpustu. Godne zalecenia wydaje się wskazanie, by każdego dnia rekolekcji zaproponować konkretny sposób uzyskania jubileuszowego odpustu. Przyjmując to założenie, można by przemyśleć następujący projekt:
    Pierwszy dzień rekolekcji połączyć z wysiłkiem uzyskania odpustu związanego (...) z praktyką wyrażającą w sposób konkretny i bezinteresowny ducha pokuty, który stanowi jakby samo serce Jubileuszu. Do działań takich należy między innymi powstrzymanie się przynajmniej przez jeden dzień od zbędnej konsumpcji (np. od palenia tytoniu lub picia napojów alkoholowych), praktyka postu lub wstrzemięźliwości zgodna z ogólnymi normami Kościoła i szczególnymi zaleceniami Episkopatów, połączona z przekazaniem odpowiedniej sumy pieniędzy na potrzeby ubogich; hojne wspomaganie dzieł o charakterze religijnym lub socjalnym (...) poświęcenie znacznej części wolnego czasu na działalność służącą wspólnocie, lub inne formy osobistej ofiary (Rozporządzenie dotyczące odpustu jubileuszowego, Rzym, Penitencjaria Apostolska 29 listopada 1998 r.).
    W rozmowach z młodymi padają propozycje powstrzymania się przez dzień od gier komputerowych, wyrzeczenie się spożywania słodyczy, na pewno niektórzy mogą zaplanować powstrzymanie się od picia i palenia, choć tego nie wymieniają. Uczniowie powinni dać przykłady tego rodzaju ofiar bez ujawniania swoich postanowień. Wspólnie należy podpowiedzieć akt żalu, wzbudzenie intencji uzyskania odpustu i odmówić modlitwy w intencjach wyznaczonych przez Ojca Świętego.
    Drugi dzień rekolekcji może być połączony z uzyskaniem odpustu przez Nawiedzenie braci będących w potrzebie lub zmagających się z trudnościami (chorych, więźniów, osoby samotne w podeszłym wieku, niepełnosprawnych itp.), udając się niejako z pielgrzymką do Chrystusa obecnego wśród nich i spełniając zwykłe praktyki duchowe: sakramentalne i modlitewne (wyżej cytowane Rozporządzenie Penitencjarii).
    Ta forma dla niektórych uczniów okazuje się prosta, szczególnie, gdy mają starszą, chorą osobę w rodzinie. Niektórzy postulują, aby tego rodzaju praktyka była w jakiś sposób zorganizowana przez Duszpasterzy, gdyż nie mają w najbliższym otoczeniu osoby będącej w tego rodzaju potrzebie. Duszpasterze - zależnie od sytuacji w danej parafii - winni ułatwić wypełnienie tej praktyki.
    Ostatni dzień rekolekcji należałoby połączyć z uzyskaniem odpustu związanego z pielgrzymką do katedry lub jednej z wyznaczonych w danej diecezji świątyń. Zależnie od ilości uczniów, odległości do wyznaczonej świątyni i innych okoliczności - pielgrzymka może być piesza, autokarowa, kolejowa. W pielgrzymce kończącej rekolekcje jubileuszowe dzieci i młodzieży wskazany jest udział rodziców, nauczycieli i wychowawców. Pielgrzymka kończąca wielkopostne rekolekcje będzie bardzo silnym podkreśleniem jubileuszowego charakteru.