Katecheta 9/2004

15 lipca 2004 r. Sejm RP uchwalił Ustawę o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw.

Artykuł niniejszy omawia zmiany dotyczą­ce bezpośrednio lub pośrednio nauczycieli religii rzymskokatolickiej. Założenie to pocią­ga za sobą dwojakie konsekwencje: pominię­cie szeregu zmian, uczynienie tekstu bardziej dostępnym dla Czytelników, co jest szczerym pragnieniem autora.

Patrząc na dokonaną nowelizację, można umownie przyjąć następujące obszary zmian: awans zawodowy nauczycieli, nawiązywanie i rozwiązywanie  stosunku   pracy,  finanse, przywileje nauczycieli.

Wydłużono okres osiągania kolejnych stopni awansu. I tak, nauczyciel kontraktowy, chcący rozpocząć staż na nauczyciela mia­nowanego musi legitymować się dwuletnim stażem pracy nauczycielskiej¹. W praktyce oznacza to, iż nauczyciel, który zaczynając pracę w szkole, równocześnie rozpoczyna staż na stopień nauczyciela kontraktowego, po pozytywnym zakończeniu stażu i uzyska­niu tegoż stopnia, kolejny rok szkolny „pau­zuje", czyli pracuje jako nauczyciel kontrakto­wy, nie odbywający stażu. Inaczej wygląda sytuacja nauczyciela, którego pierwszy rok pracy w szkole nie był połączony ze stażem (np. pracował w zastępstwie i zrezygnował z odbycia stażu). Gdy w drugim (lub dowol­nym kolejnym) roku swej pracy przechodzi procedurę awansu na nauczyciela kontrakto­wego, to po uzyskaniu tego stopnia może, od 1 września, rozpocząć staż na nauczyciela mianowanego.

Z kolei nauczyciel mianowany, chcący roz­począć staż na nauczyciela dyplomowanego, musi wykazać się przepracowanym co naj­mniej rokiem od dnia nadania posiadanego stopnia awansu².

W tym miejscu warto zwrócić uwagę na staż nauczyciela posiadającego stopień na­ukowy doktora - ma on prawo do stażu na nauczyciela mianowanego bądź dyplomowa­nego w wymiarze roku i 9 miesięcy³. Jest to wydłużenie o rok w stosunku do dotychczas obowiązujących przepisów.

Oczywiście wszyscy nauczyciele, którzy w momencie wejścia w życie omawianych zmian (14 dni od dnia ogłoszenia) są w trak­cie odbywania stażu, kontynuują go na do­tychczasowych zasadach⁴.

W ustawie podjęto także próbę doprecy­zowania zapisu o przedłużeniu i przerwaniu stażu, zapisu powodującego dotychczas sporo kłopotów interpretacyjnych. Zgodnie z nowym zapisem w przypadku nieobecno­ści nauczyciela w pracy, z powodu czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż urlop wypoczynkowy, trwającej nieprzerwanie dłużej niż mie­siąc, staż ulega przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności⁵. Natomiast jeżeli nieobec­ność będzie dłuższa niż rok, staż ulega przerwaniu, a nauczyciel musi zacząć go od początku i odbyć w pełnym wymiarze⁶.

Teraz kilka uwag dotyczących terminów związanych z awansem zawodowym na­uczycieli. Najpierw należy przypomnieć o obowiązującym od 27 czerwca 2003 roku zapisie precyzyjnie określającym początek stażu: Nauczyciel rozpoczyna staż z począt­kiem roku szkolnego, nie później jednak niż w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć⁷. Po zakończeniu stażu nauczyciel ma 30 dni na złożenie dyrektorowi szkoły sprawozda­nia z realizacji stażu⁸. Dyrektor ustala ocenę dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia złożenia sprawozdania⁹. Gdy ocena jest pozytywna nauczyciel stażysta lub kon­traktowy składa wniosek o postępowanie kwalifikacyjne bądź egzaminacyjne w roku uzyskania tej oceny¹⁰.

Z tym sformułowaniem związany jest czas pracy komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyj­nych. Otóż prawodawca zrezygnował ze wskazywania explicite czasu pracy komisji, a nakazał organom prowadzącym postępo­wania kwalifikacyjne bądź egzaminacyjne do­konanie tegoż w określonych przedziałach czasowych. I tak: Nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie odpowiednio postępowa­nia kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego do 30           czerwca danego roku, właściwy organ (...) wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w ter­minie do 31 sierpnia danego roku"¹¹. Nato­miast nauczycielom,  którzy złożą  wnioski o podjęcie odpowiednio postępowania kwali­fikacyjnego lub egzaminacyjnego do 31 paź­dziernika danego roku, właściwy organ (...) wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w ter­minie do 31 grudnia danego roku¹².

W tym kontekście warto odnotować korek­tę zapisu dotyczącego trybu zmiany wysoko­ści wynagrodzenia z tytułu uzyskania kolejne­go stopnia awansu zawodowego. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, nauczycielo­wi, który otrzymał decyzję właściwego organu o nadaniu kolejnego stopnia awansu do dnia 31 sierpnia, przysługuje odpowiednio wyższe wynagrodzenie od pierwszego dnia nowego roku szkolnego¹³. Jeżeli decyzję tę otrzymał nauczyciel do dnia 31 grudnia, to podwyżkę otrzymuje od 1 stycznia¹⁴.

Wydaje się, iż omawiane w powyższym akapicie zmiany mają, między innymi, na ce­lu ułatwienie planowania wydatków budżeto­wych, związanych z płacami nauczycieli w powiązaniu z dynamicznymi zmianami zaszeregowania, spowodowanymi awansem zawodowym. Potwierdzeniem tej tezy jest ust. 8 w art. 9d KN¹⁵.

Wprowadzone regulacje modyfikują skład komisji egzaminacyjnej, w której będzie te­raz zasiadał jako członek przedstawiciel or­ganu sprawującego nadzór pedagogiczny oraz dwóch (a nie trzech jak do tej pory) eks­pertów¹⁶. Skład komisji na pozostałe stopnie nie uległ zmianie.

Inaczej będzie wyglądało postępowanie kwalifikacyjne na stopień nauczyciela dyplo­mowanego. Komisja dokonuje analizy dorob­ku zawodowego nauczyciela i przeprowadza z tym nauczycielem rozmowę¹⁷. Zakres tema­tyczny rozmowy określi minister właściwy do spraw oświaty i wychowania na drodze roz­porządzenia¹⁸. Należy więc spodziewać się w najbliższym czasie nowelizacji Rozporzą­dzenia o awansie...

Potwierdzeniem decyzji właściwego orga­nu o uzyskaniu kolejnego stopnia awansu za­wodowego jest akt nadania tegoż stopnia. Określając zawartość tego dokumentu, pra­wodawca wprowadził następującą zmianę: w akcie nadania należy umieścić informację o poziomie wykształcenia nauczyciela (do tej pory należało wymienić kwalifikacje), lecz nie wymienia się typów i rodzajów szkół, w któ­rych nauczyciel może być zatrudniony¹⁹. Ko­rekta ta czyni akt nadania stopnia awansu za­wodowego dokumentem bardziej odpornym na dezaktualizację, a przez to ogranicza ilość sytuacji, kiedy trzeba go wymieniać.

Ostatnią kwestią związaną z awansem, która wymaga omówienia, jest zmiana wyma­gań w stosunku do ekspertów. Może nim zo­stać nauczyciel dyplomowany, który po uzyskaniu tego stopnia przepracował co naj­mniej 3 lata, ukończył z wynikiem pozytyw­nym szkolenie dla kandydatów na ekspertów i posiada co najmniej 10-letni staż pracy pe­dagogicznej, psychologicznej, naukowo-dydaktycznej albo artystycznej²⁰. Musi on także spełniać jeden z warunków wymienionych w punkcie 5. ust. 11 a art. 9g KN oraz uzyskać rekomendację²¹. Nauczyciele, którzy już są ekspertami, mają obowiązek do 31 grudnia 2006 roku ukończyć wyżej wspomniane szko­lenie²². Wszystkich zainteresowanych szczegółami regulacji dotyczących ekspertów odsyłam do art. 9g ust. 11, 11a-c oraz 12 Karty Nauczyciela.

W art. 10. ust. 5. jest wzmianka o nawiąza­niu stosunku pracy na podstawie mianowa­nia. Ustęp ten wymienia warunki, jakie muszą zostać spełnione, by ten fakt prawny zaistniał. Omawiana nowelizacja dodaje ust. 5a i 5b, w których określa, że nauczyciel zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas nie­określony staje się nauczycielem zatrudnio­nym na podstawie mianowania, z pierwszym dniem miesiąca kalendarzowego następują­cego po miesiącu, w którym:

2) w przypadku nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego w czasie trwania umowy o pracę zostały spełnione warunki, o których mowa w ust. 5²³.

Ten fakt potwierdza na piśmie dyrektor szkoły²⁴. Mamy więc do czynienia ze swo­istym  przekształceniem  jednego  stosunku pracy w inny, bez konieczności podejmowa­nia jakichkolwiek działań proceduralnych przez nauczyciela.

Jeżeli nauczyciel pragnie posiadać legity­mację służbową, kieruje do dyrektora szkoły wniosek o jej wydanie, a dyrektor ma prawo za tę czynność pobrać opłatę nie przekracza­jącą kosztów wytworzenia dokumentu²⁵.

W tym miejscu trzeba zająć się delikatną kwestią czasu pracy nauczyciela. Stosowne zapisy znajdują się w art. 42 KN. 27 czerwca 2003 r. wprowadzono zmianę, którą powta­rza tekst prezentowanej nowelizacji. Otóż w ust. 2 tegoż artykułu wymienione są zaję­cia i czynności składające się na czas pracy nauczyciela, który to czas (przy zatrudnieniu w pełnym wymiarze) nie może przekraczać 40 godzin na tydzień"²⁶. Zmiana dotyczy punktu 2. tegoż ustępu. Do zmiany z czerw­ca 2003 brzmiał on: (nauczyciel zobowiąza­ny jest realizować) inne czynności wynikają­ce z zadań statutowych szkoły. Obecnie czy­tamy co następuje: inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły, ze szczególnym uwzględnieniem zajęć opiekuń­czych i wychowawczych wynikających z po­trzeb i zainteresowań uczniów. Ten zapis ko­responduje z obecnym brzmieniem art. 1. Ustawy o systemie oświaty, w którym wymie­nione są zadania systemu oświaty w Polsce. Nowelą z 27.06.2003 roku dodano, m. in. ust. 15, gdzie zapisano, że system oświaty zapewnia warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów poprzez organizowanie zajęć pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie umiejętności spędzania czasu wolnego. W analizowanym zapisie prawo­dawca daje dyrektorowi szkoły możliwość zlecania  nauczycielom  realizacji  zajęć  innych niż dydaktyczne (opiekuńczych, wy­chowawczych) w ramach jego czasu pracy.

Obowiązująca Karta Nauczyciela podaje definicję zastępstw doraźnych²⁷ i określa za­sady wynagradzania za nie²⁸.

W art. 30. Karty mowa jest o wynagra­dzaniu nauczycieli. W ust. 8. wymienia się środki, które są zagwarantowane przez państwo w dochodach jednostek samorzą­du terytorialnego. Ustawodawca dopisał do listy środki na dofinansowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli z uwzględnieniem doradztwa metodycznego²⁹. Zapis ten czyni zasadnym bliższe zainteresowanie się przez nauczycieli (szczególnie tych podno­szących kwalifikacje i doskonalących swój warsztat pracy) sposobem podziału wspo­mnianych środków i możliwością skorzysta­nia z nich.

Nauczyciel może być zawieszony w peł­nieniu obowiązków. Mówi o tym art. 83 KN. Dopisano ust. 1a, w którym nakazuje się dy­rektorowi szkoły zawieszenie w pełnieniu obowiązków nauczyciela jeżeli wszczęte po­stępowanie karne lub złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczy naruszenia praw i dobra dziecka.

Do procedur związanych z wypowiedze­niem stosunku pracy dodano konieczność poinformowania przez dyrektora reprezentu­jącej nauczyciela organizacji związkowej³⁰. Umożliwiono także nauczycielowi, który otrzymał wypowiedzenie z przyczyn określo­nych w ust. 1. pkt 2³¹ przejście w stan nie­czynny. Nauczyciel chcąc skorzystać z tej możliwości musi w terminie do 30 dni od dnia doręczenia wypowiedzenia stosunku pracy złożyć pisemny wniosek na ręce dyrektora szkoły³².

Znika art. 59 mówiący o przyjmowaniu do szkół dzieci nauczycieli. Nieco inaczej wyglą­dają zasady przyznawania zasiłku na zago­spodarowanie. Zasiłek taki może otrzymać nauczyciel kontraktowy w ciągu dwóch lat od dnia podjęcia pierwszej pracy zawodowej w życiu w szkole i posiada kwalifikacje wyma­gane do zajmowania danego stanowiska³³. Wniosek o wypłacenie zasiłku nauczyciel mo­że złożyć w okresie roku, licząc od dnia uzy­skania stopnia nauczyciela kontraktowego³⁴.

Ostatnim zagadnieniem, które należy omó­wić jest (nomen omen) urlop dla poratowania zdrowia. Prawo do otrzymania takiego urlopu przysługuje nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślo­ny, po przepracowaniu co najmniej 7 lat w szkole³⁵. Dotychczas wystarczał okres 5 lat pracy w szkole. W czasie przebywania na ta­kim urlopie nauczyciel nie może nawiązać sto­sunku pracy lub podjąć innej działalności za­robkowej³⁶. Ta regulacja zaostrza dotychczasowe rozwiązanie, gdyż nauczyciel nie mógł prowadzić tylko działalności sprzecznej z ce­lami udzielonego urlopu. Przed zakończeniem urlopu (nie później niż 2 tygodnie) nauczyciel otrzymuje od dyrektora skierowanie na bada­nia kontrolne, aby stwierdzić, czy nie ma prze­ciwwskazań do pracy na określonym stanowi­sku³⁷. Prawodawca jasno określił składniki wy­nagrodzenia, przysługującego nauczycielowi w okresie przebywania na urlopie dla porato­wania zdrowia. Są to: wynagrodzenie zasadni­cze, dodatek za wysługę lat, inne świadczenia pracownicze, w tym dodatek socjalny³⁸. O ko­lejny urlop dla poratowania zdrowia nauczy­ciel może ubiegać się po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu dla porato­wania zdrowia³⁹. O tym, że nauczycielowi po­trzebny jest taki urlop orzeka lekarz ubezpie­czenia zdrowotnego, leczący nauczyciela⁴⁰.

W tym miejscu nie pozostaje mi już nic in­nego, jak tylko życzyć wszystkim Nauczycie­lom, a szczególnie Katechetom dużo zdro­wia.

 

¹  Art. 9d ust. 4 KN (w całym artykule powołuję się na tekst Ustawy Karta Nauczyciela po zmianach, wprowadzonych zgod­nie z omawianą ustawą).

²  Art. 9d ust. 4 KN.

³  Art. 9c ust. 2 KN.

⁴  Art. 5 Ustawy z 15 lipca 2004 o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela oraz o zmianie niektórych innych ustaw (dalej jako UZ).

⁵  Art. 9d ust. 5 KN.

⁶  Art. 9d ust. 5 KN.

⁷  Art. 9d ust. 1 KN.

⁸  Par. 6 ust. 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 3 sierpnia 2000 r. (z późniejszymi zmianami) w sprawie uzy­skiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli.

⁹  Art. 9c ust. 6 KN.

¹⁰ Art. 9d ust. 7KN.

¹¹ Art. 9b ust. 3KN.

¹² Art. 9b ust 3a KN.

¹³ Art. 39 ust. 1 KN.

¹⁴ Art. 39 ust. 1a KN.

¹⁵ Dyrektor szkoły corocznie, w arkuszu organizacyjnym szkoły, o którym mowa w odrębnych przepisach, podaje liczbę na­uczycieli, w podziale na stopnie awansu zawodowego, przystępujących do postępowań kwalifikacyjnych lub egzaminacyj­nych w roku szkolnym, którego dotyczy dany arkusz organizacyjny oraz wskazuje terminy złożenia przez nauczycieli wnio­sków o podjęcie tych postępowań.

¹⁶ Art. 9g ust. 2 KN.

¹⁷ Art. 9b ust. 1 p. 3KN.

¹⁸ Art. 9g ust. 10 KN.

¹⁹ Art. 9b ust. 5 KN.

²⁰ Art. 9g ust. 11a KN.

²¹ Tamże.

²² Art. 6 UZ.

²³ Art. 10 ust. 5a KN.

²⁴ Art. 10 ust. 5b KN.

²⁵ Art. 11 a.

²⁶ Art. 42 ust. 1 KN.

²⁷ Art. 35 ust. 2a KN: „Przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydak­tycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego, obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycz­nych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela".

²⁸ Art. 35 ust. 3 KN: „Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy".

²⁹ Szczegółowy sposób naliczania tych środków oraz ich przeznaczenie zawiera art. 70a KN.

³⁰ Art. 20 ust. 5a KN.

³¹ Chodzi o częściową likwidację szkoły lub zmiany organizacyjne, powodujące zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmiany w planie nauczania (art. 20 ust. 1 pkt 2 KN).

³²  Art. 20 ust. 5c KN.

³³  Art. 61 1 KN.

³⁴  Art. 61  2 KN.

³⁵  Art. 73  1 KN.

³⁶  Art. 73   7 KN.

³⁷  Art. 73  6 KN.

³⁸  Art. 73  5 KN.

³⁹  Art. 73   8 KN.

⁴⁰  Art. 73  10 KN.