Katecheta 10/2007

Na przełomie września i października 1957 roku ukazał się pierwszy numer dwumiesięcznika „Katecheta”, poświęconego zagadnieniom nauczania religii. Pięćdziesiąta rocznica tego wydarzenia stanowi okazję do refleksji nad rolą, zadaniami, miejscem oraz wkładem tego specjalistycznego czasopisma w rozwój teorii i praktyki katechetycznej w Polsce.

 

 

Początki czasopiśmiennictwa katechetycznego w Polsce sięgają końca XIX wieku. W 1897 r. w Tarnowie zaczęto wydawać „Dwutygodnik Katechetyczny”.W 1900 r. rozszerzono jego tytuł, dodając słowo:  „...i Duszpasterski”. Czasopismo redagował ks. dr Walenty Gadowski. Wzorowany na czasopismach niemieckojęzycznych ukazywał się do r. 1906.

Od 1911 r. zaczął wychodzić „Miesięcznik Katechetyczny i Wychowawczy” jako organ Stowarzyszenia Księży Prefektów. Pierwszym redaktorem pisma był ks. dr Aleksander Piechnik. Po uzyskaniu przez Polskę niepodległości aż do r. 1931 - jako organ Związku Diecezjalnych Kół Księży Prefektów – pismo było redagowane we Lwowie przez ks. prof. Zygmunta Bielawskiego. Wkrótce zastąpił go, nie będąc formalnie redaktorem naczelnym, ks. dr Teofil Długosz, następnie ks. Z. Bielawski, wkrótce redaktorstwo powierzono ks. dr. Kazimierzowi Thulliemu. Wobec zaistniałych trudności, widocznych m. in. w różnych tradycjach katechizowania, przygotowaniu katechetów, metodycznym działaniu oraz nieudanych próbach scalenia wysiłków, w r. 1931 podczas zjazdu księży prefektów w Wilnie postanowiono redakcję przenieść do Warszawy. Redaktorem naczelnym został ks. dr Mieczysław Węglarz. Czasopismo było poświęcone kwestiom wychowawczym i psychologicznym w katechizacji. Stanowiło forum poszukiwań „nowych programów katechetycznych, ścierania się tradycji katechezy trzech zaborów, nadążania za ruchem katechetycznym Kościoła tamtego czasu”^[1]. Przestało się ukazywać wraz z wybuchem II wojny światowej. W latach 1946-1948 kontynuatorem „Miesięcznika Katechetycznego i Wychowawczego” był „Przegląd Katechetyczny”. Ze względu na sytuację polityczną i społeczną czasopismo podzieliło los innych pism kościelnych.

 

 

Wydarzenia czerwca i października 1956 roku, powrót nauki religii do polskiej szkoły oraz dyskusja księży byłych prefektów szkół poznańskich, m. in. Mariana Finke i Tadeusza Ettera zrodziły inicjatywę powołania czasopisma poświęconego nauczaniu i wychowaniu religijnemu. Adresowane do nauczycieli religii szkół podstawowych i średnich oraz katechetów parafialnych miało wypełnić istniejącą lukę na „odcinku pedagogiki religijnej i katolickiej działalności wydawniczej w Polsce”^[2]. Po uzyskaniu aprobaty arcybiskupa poznańskiego, ks. Antoniego Baraniaka, podjęto starania mające urealnić inicjatywę. Założycielem i pierwszym redaktorem został ks. dr Marian Finke. Tytuł zaproponował ks. Tadeusz Etter. Według zamierzeń Redakcji pismo miało być przewodnikiem, doradcą oraz informatorem dla nauczających religii. Dlatego nie zamierzano ograniczać się jedynie ani do teorii, ani do zagadnień metodycznych. Jednostronny charakter nie spełniłby wymogów ówczesnych potrzeb katechetycznych. Redakcja uważała, że „(...) z jednej strony należy budzić i rozwijać myśl katechetyczną, rozszerzać horyzonty, otwierać nowe drogi, zaznajamiać ze zdobyczami nauk katechetycznych w innych krajach – z drugiej zaś (...) pomagać praktykom, dzielić się własnym doświadczeniem i podnosić poziom katechezy. „Katecheta” pragnie służyć teorii i praktyce^[3].

Założenia programowe redaktor naczelny przedstawił w słowie od redakcji, zamieszczonym w pierwszym numerze pisma^[4]. Do tekstu tego powrócono przy okazji 30-lecia istnienia pisma. Ksiądz W. Koska zaznaczył, że kolejne numery pisma świadczą, iż pierwotny charakter teoretyczno-praktyczny został zachowany, a ocena trafności odnośnie do przyjętych założeń należy do czytelników^[5].

 

 

Ważna funkcja w wytyczaniu kierunku czasopisma przypada redaktorowi naczelnemu. Każdy z redaktorów wniósł swój własny wkład w kształtowanie formuły i podejmowanej problematyki, dwaj pierwsi także dzięki zamieszczaniu na łamach pisma własnych przemyśleń, inspiracji i projektów. Redaktorzy decydowali - na miarę możliwości - o formacie, objętości i szacie graficznej. Ich działania zawsze były wspierane przez zespół przez nich dobierany.

Założycielem i pierwszym redaktorem naczelnym od października 1957 do czerwca 1986 był ks. dr Marian Finke^[6], już od czasów seminaryjnych zainspirowany przemysleniami ks. Józefa Adriana. Od 1 grudnia 1930 r. był prefektem Męskiego Państwowym Gimnazjum Męskiego w Rogoźnie, gdzie spotkał zaangażowanego w promocję szkoły twórczej ks. Kazimierza Werbela. Od lutego 1932 r. objął stanowisko prefekta w Państwowym Gimnazjum im. św. Jana Kantego w Poznaniu. Tutaj spotkał się z takimi przedstawicielami szkoły pracy, jak: ks. Władysław Karasiewicz, ks. Stanisław Skaziński, ks. Jan Kruppik czy ks. Leon Skórnicki. W 1935 r., będąc prefektem, podjął roczne studia psychologii na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Poznańskiego. 20 czerwca 1936 r. na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie uzyskał dyplom magistra teologii. Od 1 września 1936 r. rozpoczął studia z pedagogiki i socjologii na Uniwersytecie Wiedeńskim. Pod kierunkiem prof. Michaela Pflieglera przygotowywał rozprawę doktorską. We wrześniu 1937 r. udał się na kilka miesięcy do Instytutu Psychologiczno-Pedagogicznego przy Uniwersytecie w Louvain w Belgii. Po powrocie - od 1 września 1938 r. podjął ponownie obowiązki prefekta w Gimnazjum im. św. Jana Kantego w Poznaniu i Państwowym Pedagogium. 1 grudnia tego roku uzyskał tytuł doktora teologii na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie na podstawie rozprawy: Wychowanie religijne według Jana Amosa Komeńskiego. W 1945 r. powrócił do Poznania i podjął pracę w Państwowych Gimnazjach Męskim i Żeńskim oraz w Państwowym Pedagogium. 1 sierpnia 1945 r. został powołany na stanowisko referenta Kurii Metropolitalnej w Poznaniu w dziale szkolnym. Piastował stanowiska: członka Komisji Szkolnej, Komisji ds. Katechizacji, a później Komisji Katechetycznej Episkopatu Polski, był wykładowcą pedagogiki i katechetyki w Arcybiskupim Seminarium Duchownym w Poznaniu, na Papieskim Wydziale Teologicznym oraz w Seminarium Zagranicznym dla Polonii Towarzystwa Chrystusowego w Poznaniu. W roku 1957 przyczynił się do przystosowania przedwojennego programu nauki religii do powojennych potrzeb Kościoła. Od 1961 r. podejmował działania na rzecz odnowy programu katechetycznego, a jako przewodniczący Podkomisji Programowej kierował pracami nad programem zatwierdzonym w 1971 r.; był twórcą koncepcji programu i współrealizatorem programu dla klas licealnych. Od 1948 r. publikował katechezy w „Miesięczniku Kościelnym Archidiecezji Poznańskiej”, wydane w 1957 r. w zbiorze Szkice katechez do „Katechizmu podstawowego” ks. Czesława Piotrowskiego; był autorem Katechez na pierwszy rok nauczania, redaktorem podręcznika Zostań z nami, Panie. Wprowadzenie do udziału we Mszy Świętej.

„Katecheta” był dla ks. Mariana Finkego miejscem zapoznawania polskich katechetów z osiągnięciami katechetów i nauczycieli religii na Zachodzie Europy, które inspirowały ich do nowych poszukiwań i włączania się w nurt ogólnoświatowy, promowania nowych rzeczywistości. W nim przedstawiał podstawowe założenia odnowy katechetycznej, teksty, schematy metodyczne podręcznika Zostań z nami, Panie. Wprowadzenie do udziału we Mszy Świętej^[7].

Jako redaktor wywierał ogromny wpływ na powstałe czasopismo. Identyfikował się z nim, było ono pasją jego życia. Sam je organizował i kształtował według własnych zamierzeń, decydował o dobieranych i zapraszanych do współpracy autorach oraz zamieszczanych tekstach^[8]. Dzięki merytorycznemu przygotowaniu i praktyce był gwarantem odpowiedniego ich poziomu i określonej linii dwumiesięcznika^[9], duszą czasopisma^[10]. „Katecheta”był jego umiłowanym dzieckiem^[11].

Funkcję zastępcy redaktora w tym okresie pełnili: od maja 1977 r. do maja 1980 r. - ks. dr Zygmunt Jonaczyk, od września 1980 r. do października 1982 - ks. dr Alfred Schilf, od października 1982 do października - 1986 ks. dr Romuald Niparko i ks. dr Jan Szpet. Stanowisko sekretarza od roku 1979 do chwili obecnej (2007 r.) pełni Krystyna Wąsowicz.

Podobny styl pracy reprezentował następca, a wcześniej uczeń ks. Mariana Finke, ks. dr Władysław Koska,^[12] pełniący funkcję redaktora naczelnego od października 1986 do października 1997 r. W latach 1954-1965 łączył on funkcje wikariusza i katechety w następujących parafiach: 1954-1955 w Szamotułach, 1955-1956 w Śmiglu, 1956-1959 w parafii św. Marcina w Poznaniu, 1959-1962 w parafii farnej w Poznaniu, 1962-1963 w parafii św. Michała w Poznaniu, 1963-1965 w parafii św. Krzyża w Poznaniu. Po studiach specjalistycznych z zakresu katechetyki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim w latach 1965-1968,1 września 1968 r. został mianowany instruktorem katechetycznym przy Referacie Katechetycznym Kurii Metropolitalnej w Poznaniu. Prowadził ćwiczenia praktyczne z katechetyki w Arcybiskupim Seminarium Duchownym, a od 1 października wykłady, nauczał również na Papieskim Wydziale Teologicznym i w Seminarium Zagranicznym dla Polonii Towarzystwa Chrystusowego w Poznaniu. W latach 1972-1985 pełnił funkcję wizytatora do spraw katechizacji i wychowania Archidiecezji Poznańskiej, a w latach 1981-1986 archidiecezjalnego duszpasterza nauczycieli i wychowawców. Opracowywał projekt programu katechetycznego dla szkół średnich (1971 r.) oraz materiały do niego, publikowane na łamach „Katechety”, a później opublikowane w pozycjach zwartych serii: Wiara i życie chrześcijanina oraz Propozycje metodyczne do materiałów katechetycznych „Wiara i życie chrześcijanina”.

Zmiana redaktora naczelnego spowodowała częściową zmianę wizji, roli i zadań. Redaktor, mimo iż ostatecznie decydował o kierunku rozwoju pisma, zaczął pełnić raczej funkcję koordynatora prac redakcji, współpracownika zespołu. I tak od października 1997 r. do października 2000 r. redakcją kierował ks. dr Jacek Hadryś. Funkcję zastępcy redaktora naczelnego od r.1998 pełni lic. Aleksandra Bałoniak. Jest ona także redaktorem serii „Biblioteka »Katechety«”.

W październiku 2000 r. redaktorem naczelnym został ks. dr Damian Bryl, który uczestniczył w wypracowywaniu Podstawy programowej katechezy Kościoła katolickiego w Polsce, Programu nauczania religii; jest współautorem podręczników do katechezy młodzieży szkół ponadgimnazjalnych poznańskiej serii Świadek Chrystusa, współredaktorem i autorem programu materiałów do katechezy parafialnej młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, rzeczoznawcą do spraw oceny programów nauczania religii i podręczników katechetycznych Komisji Wychowania Katolickiego Episkopatu Polski. W latach 2001-2005 funkcję zastępcy redaktora naczelnego pełnił także ks. dr Szymon Stułkowski.

W marcu 2005 r. funkcję redaktora objął ks. dr Trojan Marchwiak, dr katechetyki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w Lublinie, wizytator katechetyczny i referent referatu Katechetycznego Kurii Metropolitalnej w Poznaniu.

Pismo skupiło wokół siebie szeroki krąg autorów. Byli nimi przedstawiciele dyscyplin bezpośrednio lub pośrednio związanych z katechezą, stanowiących bazę źródłową katechezy lub wspomagających ją (teologia, filozofia, pedagogika, psychologia, socjologia). Autorzy piszący w „Katechecie” reprezentowali i reprezentują różne ośrodki naukowe. Są to duszpasterze i katecheci praktycy, zarówno duchowni jak i świeccy. Niektórzy z nich w sposób trwalszy związali się z periodykiem. Sprzyjało to integrowaniu polskiego środowiska katechetycznego^[13] oraz podnoszeniu poziomu pisma.

Od pierwszego numeru Założyciel czasopisma pragnął stworzyć z niego ośrodek ruchu katechetycznego w Polsce, którego twórcami mieli być specjaliści z dziedziny katechetyki i pedagogiki oraz czynni katecheci, którzy publikowaliby swoje przemyślenia i zrealizowane katechezy. Udział tych drugich jednak nie zawsze był satysfakcjonujący. Ich refleksje w sposób szczególny można było zauważyć na łamach pisma w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych i na początku XXI wieku. Było to jednak bardziej związane, tak można sądzić, z wymogiem awansu zawodowego nauczyciela religii, stawianym przez władze oświatowe, niż z motywem dzielenia się doświadczeniem katechetycznym. Ksiądz M. Finke, zapraszając katechetów praktyków do szerszej wymiany doświadczeń^[14], ubolewał, że „w naszej katechezie polskiej uderza mały wkład twórczy katechetów-praktyków”. Cenne było więc włączenie się i trwalsza współpraca z „Katecheta” dwóch środowisk: od roku 1998 Sekcji Katechetycznej Stowarzyszenia „Klanza” z Lublina, a od roku 2000 Centrum im. Pedro Aruppe z Gdyni.

 

 

„Katecheta” istnieje od pięćdziesięciu lat. Periodyk ukazywał się nieprzerwanie mimo czasów limitowania papieru, konieczności przedstawiania planowanych numerów do cenzury państwowej, a zwłaszcza w okresie stanu wojennego. W ciągu lat zmieniała się jego objętość i wielkość nakładu^[15] oraz gramatura i jakość papieru.

Ewolucji podlegała także formuła czasopisma. W zmieniających się warunkach przez cały czas pismo starało się zachować swój charakter zgodnie z założeniami ks. M. Finkego: odpowiadać na zapotrzebowanie katechezy i katechety.

Wachlarz interesujących czasopismo zagadnień był bardzo szeroki, pozwalając zorientować się w aktualnej problematyce katechetyczno-wychowawczej^[16]. „Katecheta”starał się przez cały czas podejmować zagadnienia ściśle katechetyczne, choć nie ograniczał swoich zainteresowań. Przynosił także wiele refleksji ogólniejszej natury, teologicznej czy pedagogicznej^[17].

Ewolucja i poszukiwanie roli, zadań i adresatów jest widoczne w stosowanym podtytule. W latach 1957-1985 był to Dwumiesięcznik poświęcony zagadnieniom nauczania religii, od 1985 do 1989 - Dwumiesięcznik poświęcony wychowaniu religijnemu, w latach 1989-1997: Kwartalnik poświęcony katechezie i wychowaniu religijnemu, od r. 1998 - Miesięcznik poświęcony katechezie, wychowaniu religijnemu i nowej ewangelizacji, z dodatkiem: Dla katechetów i nie tylko; ostatnio: Miesięcznik poświęcony katechezie i wychowaniu religijnemu. Zwiększenie częstotliwości ukazywania się pisma umożliwiło jego bardziej dynamiczny rozwój.

Założenia programowe od początku powstania czasopisma redakcja realizowała w pięciu działach: Zagadnienia, Wskazania dydaktyczne, Co piszą inni, Katechezy, Recenzje; później dodając szósty: z Katechizacji w świecie. Ksiądz M. Finke dążył do tego, by dane zagadnienie było podejmowane z różnej perspektywy. Treścią dwóch pierwszych działów były artykuły specjalistyczne. Zawierały one od jednego do pięciu artykułów. Trzeci orientował czytelnika w aktywności katechetycznej w innych krajach, a także rejestrował najważniejsze wydarzenia i dokumenty Kościoła oraz propagował i aktualizował najbardziej wartościowe artykuły ze znanych czasopism zagranicznych.

Pomoc praktyczną stanowił dział: Katechezy. Proponując gotowe materiały dydaktyczne, autorzy przedstawiali nowe ujęcia tematyczne i metodyczne podejmowanych zagadnień. Dział ten stanowił szczególne miejsce aktywności czynnych katechetów, którzy chcieli podzielić się własnym doświadczeniem i warsztatem. Znaczący wkład wnieśli zarówno ks. M. Finke, jak i ks. W. Koska. Ten pierwszy zwłaszcza, promując inicjatywy odnowy katechetycznej i praktyczne rozwiązania nowych ukierunkowań w katechetyce i katechezie, zapoznając z osiągnięciami innych, starając się przez to inspirować oraz kształtując nowe modele przepowiadania; drugi - przybliżając odnowę programową.

Redaktorzy, a zwłaszcza Założyciel, wielką uwagę przywiązywali do publikowania na łamach pisma recenzji. Omawiając najnowsze prace rodzime i zagraniczne, ks. M. Finke pragnął zachęcić do poszerzenia pola zainteresowań. Omówienia prac zagranicznych stanowiły niejednokrotnie twórczą inspirację dla takich rozwiązań. Z zagranicznych pism warto wymienić: „Katechetische Blätter”, „Christlich-padagogische Blätter”, „Lumen Vitae”, „Verite et Vie”, „Parents et Maitres”, „Catechese”, „Catechis”, „La Nouvelle Revue Pedagogique”, z którymi istniała wymiana publikacji.

W pewnym okresie zrezygnowano z działu Z doświadczeń katechetów. Odzwierciedlało to m.in. stan zaangażowania potencjalnych autorów^[18].

Powrót nauki religii do szkoły i zatrudnienie wielu - w różnym stopniu przygotowanych - katechetów przyczynił się do wprowadzenia działu Słowo dla początkujących katechetów.

W drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych wprowadzono bardziej „otwartą” formułę pisma, pragnąc zwiększyć krąg potencjalnych adresatów i miejsc kolportażu. Wyraziło się to też w dodanym podtytułe. W tym czasie znacznie poszerzono też dział materiałów praktycznych, odpowiadając na wzrastającą aktywność katechetów - nauczycieli religii i poszukiwania miejsc publikacji w ich drodze awansu zawodowego. Wyróżniono wówczas działy: Zagadnienia, Słowo dla początkujących katechetów, Z katechizacji w świecie, Katecheci piszą, Trybuna, Co piszą inni, Materiały praktyczne, Recenzje.

Od 1998 r. przyjęto nowy podział treści. Pojawiły się działy: Verba docent..., ....Exempla trahunt, Formacja (nazywany też: Nasze sprawy), Forum „Katechety”, Bank informacji, Recenzje – prezentacje^[19] oraz poddziały: Materiały aktywizujące w katechezie, Kłopotliwe pytania, Materiały praktyczne, Formacja duchowa (ostatnio przyjęto kierunek ogólnoformacyjny, podejmując zagadnienia dotyczące formacji ludzkiej, intelektualnej, duchowej), Katecheci pytają – porady organizacyjno-prawne (dział szczególnie aktywny w momentach zmian przepisów oświatowych, związanych z awansem zawodowym nauczycieli religii).

W okresie letnim (lipiec-sierpień) jest wydawany numer łączony, tematyczny, podejmujący szczególnie aktualne w danym roku zagadnienia.

W ostatnich latach „Katecheta” powrócił do swojego profilu specjalistycznego, jest skierowany do katechetyków i katechetów i zawiera artykuły związane z katechezą i wychowaniem.

Od r. 1998 dział Verba docent…, jest recenzowany przez 8 profesorów katechetyki i pedagogiki. Dzięki temu wzrosła ranga tego teoretycznego działu. Publikujący mogą bowiem zdobywać kolejne stopnie naukowe, uzyskując punkty za dorobek naukowy.

Poszukiwanie formuły ściślejszego włączenia się w niesienie pomocy duszpasterstwu dzieci zrodziło inicjatywę włączania materiałów służących przygotowaniu liturgii niedzielnej Eucharystii, sprawowanej z udziałem najmłodszych. Redakcja pragnęła w praktyczny sposób włączyć się w realizację wtajemniczającej funkcji katechezy. Od lutego 2003 r. do każdego numeru „Katechety” są dołączane materiały liturgiczne Katecheta na niedzielę do wykorzystania w ramach Eucharystii niedzielnej. Redaktorem odpowiedzialnym był ks. dr Szymon Stułkowski.

W trosce o wzbogacenie i rozszerzenie warsztatu dydaktycznego katechety redakcja w lipcu 1998 r. podjęła - cieszącą się zainteresowaniem - cenną inicjatywę publikowania materiałów praktycznych do wykorzystania zarówno w pracy na katechezie, jak i poza lekcjami religii. Redaktorem prowadzącym jest p. lic. Aleksandra Bałoniak. Służą one nie tylko katechetom, ale także nauczycielom innych przedmiotów i liderom grup^[20].

Odpowiadając na znaki czasu i życzenia abonentów oraz przejawiając wyraz troski o łatwość dostępu do treści,redakcja pisma udostępnia go w wersji elektronicznej.

W kwietniu 2001 r. została powołana Rada Programowa „Katechety”. W jej skład wchodzi 9 katechetyków i pedagogów reprezentujących różne ośrodki naukowe w Polsce. Jako ciało doradcze wspiera ona redakcję w planowaniu kierunku rozwoju czasopisma, służy pomocą, krytycznie oceniając idee podejmowane przez redakcję, przekazując głosy czytelników.

Publikowane artykuły naukowe i zamieszczane materiały praktyczne odzwierciedlały zmiany zachodzące w katechetyce na świecie, w Europie i Polsce. Ograniczając się do drugiego dwudziestopięciolecia istnienia pisma, bowiem pewnych podsumowań dorobku dokonywano już przy okazji 25 i 30 - lecia jego istnienia^[21], można wskazać zagadnienia oraz przywołać artykuły świadczące o poszukiwaniach i inspiracjach. Z uwagi na obszerność zostanie to uczynione w sposób wybiórczy. Szczegółowa analiza przekraczałaby objętość zeszytu. Są wśród nich artykuły: prezentujące dorobek światowy, europejski i polski^[22]; poszerzające horyzonty myślowe^[23]; seria poświęcona wychowaniu do życia w rodzinie, stanowiąca odpowiedź na rozpoznany znak czasu i inicjatywy podejmowane w szkole (wcześniej ukazywały się artykuły podejmujące taką problematykę, natomiast w latach 1998-2001 publikowano je systematycznie w każdym z numerów)^[24]; seria w dziale zatytułowanym Nie tylko dla głuchych (wobec znikomości materiałów dla uczniów i pracujących z tą grupą nauczycieli, regularność publikacji zapoznających z tą problematyką i proponujących materiały wniosła w latach 1998-2001 znaczący wkład w rozwój tego działu katechetyki)^[25]; zapoznające z nauczaniem papieskim^[26], Katechizmem Kościoła Katolickiego^[27], Kompendium tegoż Katechizmu^[28]; nowymi dokumentami katechetycznymi Kościoła Powszechnego z roku1997^[29] i polskimi z roku 2001^[30] oraz innymi, a niezbędnymi w katechezie^[31]; poruszające problematykę poszukiwań natury, celu, miejsca i zadań katechezy^[32] i nauczania religii w polskiej szkole^[33]; dotyczące katechezy parafialnej^[34], rodzinej^[35], dorosłych^[36] oraz analizujące w sposób merytoryczny podręczni tworzone do nowych programów^[37]; prace poświęcone osobie, formacji i posłannictwu katechety,^[38] jak i wniesionemu wkładowi wybitnych przedstawicieli^[39], rekolekcjom szkolnym^[40], awansowi zawodowego nauczyciela religii, katechezie parafialnej^[41], wychowaniu^[42]; a w ostatnim okresie związane z dziełem biblijnym^[43].

 

 

„»Katecheta« – pragniemy to podkreślić – nie urodził się bez ambicji. Redakcja wierzy, że »Katecheta« stanie się ośrodkiem ruchu katechetycznego w Polsce, że będzie jego organem, a katecheci – współpracownikami”^[44]. Perspektywę tę przedstawiał pierwszy redaktor, zachęcając do współpracy katechetów i katechetyków.

Już pobieżna analiza dorobku minionych 50 lat pozwala stwierdzić, że dzięki otwartości, zaangażowaniu oraz kompetencji redaktorów pismo stało się ważnym promotorem i propagatorem odnowy katechetycznej w Polsce^[45] i przez długie lata pozostawało jako jedyne. Odpowiadało na znaki czasu i zapotrzebowania czynnych katechetów.

Przez cały czas istnienia „Katecheta” był i jest „kroniką zachodzących w katechezie przemian, prowadzi przegląd światowej i rodzimej literatury, tworzy forum wymiany myśli i doświadczeń katechetów, publikuje gotowe katechezy czy materiały katechetyczne”^[46];twórczo inspirował i wywoływał zmiany. Jak wspomniano, zapoznawał z dorobkiem europejskim i światowym dokonujących się zmianach; uczestniczył w poszukiwaniach nowych ruchów i ukierunkowań w katechezie: odnośnie celów i zadań^[47], źródeł i organizacji, form i metod; zapoznawał z najnowszymi dokumentami katechetycznymi Kościoła; upamiętniał postaci wnoszące znaczący wkład w dzieło katechizacji; inspirował, promował nowe miejsca i płaszczyzny katechezy, rozwiązania metodyczne; formował, poszerzał horyzonty wiedzy^[48]. Zasługą jego jest pobudzanie do myślenia, kreatywności^[49] oraz oddziaływanie wychowawcze na samych katechetów^[50].

Dzięki pismu można prześledzić dokonujące się przemiany w katechezie od ruchu metodycznego i neoscholastyki przez poszukiwania ruchu odnowy biblijnej i liturgicznej, ukierunkowania antropologiczne, katechezę egzystencjalną, interpretacyjną po integralną z wszystkimi ich odcieniami. Czerpiąc z przeszłości, kształtował przyszłość.

Wielką wagę, zgodnie z tytułem, pismo przywiązywało do osobowości i formacji osób zaangażowanych w katechizowanie. Problematyka ta była zawsze żywa na jego łamach. W zależności jednak od potrzeb akcentowano różne jej aspekty. Redaktorzy zdawali sobie sprawę, że wszelkie działania pozostaną bezskuteczne, jeśli katecheta nie będzie człowiekiem właściwie uformowanym, kompetentnym, zaangażowanym świadkiem. Pismo stało się miejscem ich formacji zarówno duchowej, intelektualnej, jak i metodycznej. Stawiało sobie za cel zadanie towarzyszenia i wspomagania. Otwarcie się na nowe idee umożliwiło zapoznawanie się z nimi. Poddając krytycznej ocenie dorobek innych, wzbudzało dyskusję i refleksję nad: treściami, metodami, źródłami katechezy, jej organizacją i formami. Poszukiwano możliwości współdziałania środowisk oraz płaszczyzn formowania osoby katechety we wszystkich jej wymiarach.

Z powyższych względów nie może dziwić fakt, iż dorobek „Katechety” stał się materiałem badawczym, nie tylko dla młodych adeptów nauki. Podejmowane problemy i publikowany materiał stanowią przedmiot badawczy oraz materiał źródłowy; korzystają z niego piszący prace: magisterskie, licencjackie i doktorskie nie tylko na kierunkach teologicznych uczelni papieskich, ale także na kościelnych wydziałach uczelni świeckich.

 

Jubileusz to czas poświęcony Bogu i przynoszący konkretne korzyści ludziom. Czas radości i wdzięczności za wierną służbę Bogu, Kościołowi i człowiekowi.

Jubileusz „Katechety” stanowi okazję do refleksji, docenienia istotnego wkładu, jaki wniósł i nadal wnosi ten periodyk w kształtowanie oblicza polskiej katechezy i Kościoła w Polsce, ale też i dostrzeżenia niezrealizowanych oczekiwań. Skłania do wyrażenia uznania dla poszukiwania ciągle nowych płaszczyzn, form i metod służby.

Z uznaniem wiąże się wdzięczność. „Jeżeli domu Pan nie zbuduje, na próżno się trudzą ci, którzy go wznoszą” (Ps 127,1). Świadomość tego rodzi życzenie, by Światło Ducha Świętego towarzyszyło Szanownej Redakcji w podejmowaniu dalszych inicjatyw oraz w realizacji nowych pomysłów.

Wielką pomocą dla pisma stanowią nowi, życzliwi i zaangażowani Autorzy i Współpracownicy. Stąd nie na wyrost będzie życzenie, aby włączało się ich w pracę Redakcji jak najwięcej.

Sługa Boży, Jan Paweł II podczas pielgrzymki w Poznaniu w 1983 r. powiedział: „Poznań jest wielkim ośrodkiem katechetycznym, jest ośrodkiem myśli katechetycznej”^[51]. Oby słowa te nie tylko satysfakcjonowały, ale stanowiły permanentne wyzwanie. Również dla „Katechety”.

 

 

 

---

[1] J. Bagrowicz, Życzę wielu przyjaciół, „Katecheta” 31(1987), nr 5, s. 201.

[2] Od redakcji, „Katecheta” 1(1957), nr 1, s. 5.

[3] Tamże.

[4] Tamże.

[5] Por. Od redakcji, „Katecheta” 31(1987), nr 5, s. 193-194.

[6] Szerzej: J. Szpet, Finke Marian (1906-1986), w: Słownik katechetyków polskich XX wieku, R. Czekalski (red), Warszawa 2003, s. 57-60; S. Walewicz, Kreatywność w teorii i praktyce katechetycznej (Marian Finke), Poznań 2002.

[7] Ksiądz Profesor Marian Finke założyciel i redaktor naczelny „Katechety”. W 50-lecie pisma, A. Bałoniak (red), Poznań 2007.

 

[8] J. Szpet, Finke Marian..., art. cyt. s. 31.

[9] J. Stanisławski, 30 lat z „Katechetą”, „Katecheta” 31(1987), nr 5, s. 213.

[10] H. Wistuba, Na jubileusz „Katechety”, „Katecheta” 31(1987), nr 5, s. 204.

[11] J. Stroba, Ksiądz Profesor, „Katecheta” 31(1987), nr 1, s. 5.

[12] Szerzej: J. Szpet, Koska Władysław, w: Słownik katechetyków polskich XX wieku, R. Czekalski (red), Warszawa 2003 s. 101-103.

[13] H. Wistuba, 100 numerów „Katechety”, „Tygodnik Powszechny” 1974, nr 38, s. 6.

[14] M. Finke, O krytycznej refleksji katechetycznej, „Katecheta” 19(1975), nr 3, s. 111-113.

[15] Od redakcji, „Katecheta” 31(1987), nr 5, s. 193-194.

[16] J. Szpet, Z perspektywy jubileuszu, „Katecheta” 26(1982), nr 1, s. 32.

[17] J. Bagrowicz, Życzę wielu przyjaciół, art. cyt., s. 202; A. Dańczak, Zmartwychwstanie umarłych w katechezie, „Katecheta” 49(2005), nr 10, s.3-15; B. Chrząstowska, Poezja pomaga, „Katecheta” 34(1990), nr 3, s. 141-146; J. Goraj SDB, Znaczenie liryki religijnej w ewangelizacji młodego pokolenia, „Katecheta” 50(2006), nr 4, s. 4-12. Przywołane artykuły zostały podane jedynie celem ilustracji. Szersza dokumentacja przekraczałaby ramy artykułu.

[18] Nie można się zgodzić z tezą o niechęci redakcji do publikowania dorobku katechetycznego praktyków. Zob. J. Bagrowicz, Życzę wielu przyjaciół, art. cyt. s. 203.

[19] J. Hadryś, Szanowni Czytelnicy!, „Katecheta” 42(1998), nr 1, s. 3.

[20] Seria redagowana przez A. Bałoniak: Szkolne rekolekcje wielkopostne, cz. 1, Poznań 1999, Szkolne rekolekcje wielkopostne, cz. 2, Poznań 2000, Szkolne rekolekcje wielkopostne, cz. 3, Poznań 2001; Inscenizacje na Boże Narodzenie i Wielkanoc, Poznań 2001.

[21] Dorobek pierwszego dwudziestopięciolecia odzwierciedlały teksty publikowane na łamach „Katechety” w roku 1982 1983, natomiast trzydziestolecia publikowane w roku 1987, na przykład numer 5 z tego roku.

 

[22] M. Majewski, Słownik katechetyczny, „Katecheta” 31(1987), nr 6, s. 265-266; C. Bissoli, Nauka religii w szkołach włoskich, „Katecheta” 33(1989), nr 2, s. 57-61; F. K. Lumbaga, Synod Afrykański i perspektywy nowej katechezy, „Katecheta” 38(1994), nr 1, s. 39-43; Niemcy: Dyskusja o nauczaniu religii w szkole, „Katecheta” 38(1994), nr 2, s. 87-91; Niemcy: Granice katechezy parafialnej, „Katecheta” 38(1994), nr 3, s. 163-166; Włochy: Informacja o XXXV Kongresie Liturgiczno–Pastoralnym, „Katecheta” 38(1994), nr 3, s. 167-168; P. Mąkosa, Organizacja edukacji religijnej w Stanach Zjednoczonych w świetle amerykańskiego „Narodowego dyrektorium katechetycznego”, „Katecheta 50(2006), nr 1, s. 4-13; W. Osmal, Problem integralności treści katechezy w świetle posoborowej refleksji katechetycznej, „Katecheta” 50(2006), nr 4, s. 13-26.

[23] J. Grześkowiak, W poszukiwaniu szczęścia (I), „Katecheta” 26(1982), nr 5, s. 193-198, W poszukiwaniu szczęścia (II), „Katecheta” 26(1982), nr 6, s. 244-249; K. Siemieński, Znaki i symbole religijne w katechezie o małżeństwie chrześcijańskim, „Katecheta” 31(1987), nr 4, s. 149-154; M. Banaszak, Pokoju nie uratowano, „Katecheta” 33(1989), nr 4, s. 145-151; B. Mierzwiński, Kościół katolicki wobec Międzynarodowego Roku Rodziny, „Katecheta” 38(1994), nr 1, s. 1-6; J. Hadryś, Formy i rodzaje modlitwy, „Katecheta” 44(2000), nr 10, s. 13-18; J. Kochel, W kierunku wychowania do wartości – kształtowanie człowieka z charakterem, „Katecheta” 51(2007), nr 7-8, s. 4-11.

[24] K. Meissner OSB, Płciowość jako element wychowania, „Katecheta” 43(1999), nr 1, s. 31-36; T. Jakubowski, Uzależnienie – zagrożeniem wolności człowieka, „Katecheta” 43(1999), nr 9, s. 22-31; B. Mierzwiński, Mężczyzna jako mąż i ojciec (I), „Katecheta” 44(2000), nr 10, s. 19-23, Mężczyzna jako mąż i ojciec (II), „Katecheta” 44(2000), nr 11, s. 21-26.

[25] K. Młynarczyk, Katechetyka specjalna dzieci głuchych, „Katecheta” 43(1999), nr 1, s. 4-8 oraz materiały praktyczne s. 56-59, „Katecheta” 43(1999), nr 2, s. 63-64.

[26] R. Murawski, Jan Paweł II o katechezie, „Katecheta” 31(1987), nr 5, s. 217-219; P. Tomasik, Encyklika „Fides et ratio” jako inspiracja dla wychowania chrześcijańskiego, „Katecheta” 43(1999), nr 2, s. 4-13.

[27] J. Stroba, Katechizm Kościoła powszechnego, „Katecheta” 31(1987), nr 5, s. 195-196; C. Bissoli, Motywy, cele, wymagania „Katechizmu Kościoła Katolickiego” (I), „Katecheta” 37(1993), nr 6, Motywy, cele, wymagania „Katechizmu Kościoła Katolickiego” (II), 38(1994), nr 1, s. 7-9; B. Jakubiec, Aby lepiej poznać „Katechizm Kościoła Katolickiego”, „Katecheta” 38(1994), nr 4, s. 197-200.

[28] A. Kiciński, Dialog Mistrza z uczniami. Kompendium „Katechizmu Kościoła Katolickiego”, „Katecheta” 49(2005), nr 10, s. 16-22.

[29] J. Szpet, Nowe światło troski o posługę katechetyczną, „Katecheta” 42(1998), nr 1, s. 4-13; M. Włosiński, Przesłanie orędzia ewangelicznego „Dyrektorium ogólnego o katechizacji” dla współczesnego katechety, „Katecheta” 42(1998), nr 6-7, s. 19-23; T. Nosek, Duszpasterskie aspekty katechezy dorosłych w świetle „Dyrektorium ogólnego o katechizacji”, „Katecheta” 50(2006), nr 1, s. 14-18.

[30] P. Tomasik, Terminologia w programach nauczania religii w szkole, „Katecheta” 45(2001), nr 6, s. 6-11; R. Murawski, Dyrektorium katechetyczne dla Polski, „Katecheta” 45(2001), nr 7-8, s. 3-8; J. Szpet, Podstawa programowa katechezy, „Katecheta” 45(2001), nr 7-8, s. 15-28; Z. Marek SI, Nowe dokumenty katechetyczne, „Katecheta” 46(2002), nr 12, s. 4-17.

[31] J. Gracla, Zagadnienia małżeństwa i rodziny w „Familiaris consortio”, „Katecheta” 31(1987), nr 4, s. 145-148.

[32] J. Szarkowski, Katecheza jako historia miłości, „Katecheta” 26(1982), nr 6, s. 241-243; B. Jakubiec, Czy katechizm jest jeszcze dzisiaj potrzebny? „Katecheta” 31(1987), nr 6, s. 248-253; R. Murawski, Stuletni bilans polskiej katechezy, „Katecheta” 44(2000), nr 1, s. 4-5; W. Prusowski; Język w katechizacji, „Katecheta” 44(2000), nr 4, s. 13-15; W. Kic, Formy przekazu katechetycznego w szkole specjalnej, „Katecheta” 44(2000), nr 10, s. 9-12; T. Panuś, Integracja europejska jako problem katechetyczny, „Katecheta” 46(2002), nr 9, s. 6-12.

[33] J. Szpet, Tworzenie programu nauki religii, „Katecheta” 43(1999), nr 3, s. 6-8; Ramowy program katechizacji w zakresie szkoły podstawowej (I-VIII). Schemat programu, „Katecheta” 42(1998), nr 9, s. 4-12; Ramowy program katechizacji w zakresie szkoły średniej, „Katecheta” 42(1998), nr 9, s. 13-26; P. Tomasik, Szanse i zagrożenia nauki religii w zreformowanej szkole, „Katecheta” 44(2000), nr 1, s. 5-12; K. Nycz, Katecheci w szkole, „Katecheta” 44(2000), nr 4, s. 4-5; R. Chałupniak, „Katecheza” czy „nauczanie religii”? W obronie szkolnej katechezy, „Katecheta” 44(2000), nr 5, s. 7-11; P. Tomasik, Korelacja religii i historii Kościoła w programach i podręcznikach do historii w gimnazjum, „Katecheta” 44(2000), nr 7-8, s. 6-10; R. Niparko, Potrzeba nowego modelu katechezy, „Katecheta” 44(2000), nr 9, s. 5-8; A. Zellma, Kreatywność w myśleniu i działaniu uczestników szkolnych lekcji religii – moda czy konieczność edukacyjna?, „Katecheta” 51(2007), nr7-8, s. 21-30; Z. Barciński, Jak wychowywać w szkole?, „Katecheta” 51(2007), nr 7-8, s. 31-51.

[34] A. Potocki OP, Katecheza między „niebem” a „ziemią” – między parafia a szkołą, „Katecheta” 45(2001), nr 2, s. 13-21.

[35] J. Stala, Przedmiot i forma katechezy rodzinnej, „Katecheta” 43(1999), nr 4, s. 10.

[36][ A. Kiciński, Dorosły – jako podmiot katechezy, „Katecheta” 46(2002), nr 1, s. 9-18; H. Lomberts FSC, Poszukiwanie współczesnych modeli katechezy dorosłych, „Katecheta” 46(2002), nr 3, s. 12; E. Młyńska, Co z katechezą dorosłych w Polsce?, „Katecheta” 46(2002), nr 3, s. 13-21.

[37] R. Bednarczyk, Wychowanie do świadectwa w Kościele na podstawie wybranych podręczników do klas I szkół ponadgimnazjalnych, „Katecheta” 51(2007), nr 6, s. 12-19.

[38] T. Panuś, Nowe możliwości intensyfikacji posługi katechetycznej w Polsce, „Katecheta” 48(2004), nr 12, s. 4-16; A. Dańczak, Czytając wyznanie wiary – część II, „Katecheta” 48(2004), nr 12, s. 47-50; M.K. Kubiak, Formacja katechetów wobec aktualnych wyzwań, stojących przed Kościołem, „Katecheta” 49(2005), nr 9, s. 49-54; R. Murawski, Cechy charakteryzujące postawy „sług słowa”. Tożsamość katechety w świetle tekstów biblijnych, „Katecheta” 49(2005), nr 11, s. 10-16; P. Tomasik, Tożsamość narodowa katechety, „Katecheta” 49(2005), nr 7-8, s. 4-9; J. Kochel, Powrót młodych mędrców. Papieskie kierunki odnowy katechezy młodzieżowej, „Katecheta” 49(2005), nr 10, s. 61-63; M. Dziewiecki, Jakiej duchowości nam potrzeba?, „Katecheta” 50(2006), nr 2, s. 44-49; C. Opalach, Katecheta – wychowawca siebie i innych, „Katecheta” 51(2007), nr 7-8, s. 70-76.

[39] J. Mikołajczak, Koncepcje wychowawcze Augusta Cieszkowskiego, „Katecheta” 26(1982), nr 6, s. 254-257; numer 1 „Katechety” z 1987 r. poświęcono osobie Założyciela pisma; M. Marczewski, Nauczyciel w szkole wiary i sługa Kościoła – „szkoły i domu wspólnoty”. Sługa Boży, ks. Franciszek Blachnicki (1921-1987), „Katecheta” 51(2007), nr 4, s. 3-7, R. Murawski SDB, Koncepcja katechetyki według ks. Franciszka Blachnickiego, „Katecheta” 51(2007), nr 4, s. 8-14, K. Misiaszek SDB, Ksiądz Franciszek Blachnicki – promotor nowych dzieł w Kościele, „Katecheta” 51(2007), nr 4, s. 15-19, J. Goraj SDB, Wkład księdza Franciszka Blachnickiego w powstanie i rozwój katechezy personalistyczno-dialogicznej, „Katecheta” 51(2007), nr 1, s. 4-14; Wielkie jubileusze ks. prof. Romana Murawskiego, „Katecheta” 49(2005), nr 11, s. 3-4.

[40] K. Pawlina, Rekolekcje dla młodzieży – przepowiadanie, które poszukuje człowieka, „Katecheta” 44(2000), nr 5, s. 12-17.

[41] R. Murawski, Duszpasterstwo katechetyczne przygotowujące do sakramentów bierzmowania i małżeństwa, „Katecheta” 49(2005), nr 9, s. 11-21.

[42] R. Chałupniak, Potrzeba i uzasadnienie wychowania religijnego w podstawowych środowiskach wychowawczych (rodzina, parafia, szkołą, media), „Katecheta” (51)2007, nr 2, s. 3-13; A. Jóźwik, Personalistyczna koncepcja wychowania, „Katecheta” (51)2007, nr 2, s. 71-79 P. Łabuda, Aby czytać Biblię… część IV: Wzorem Apostoła z Tarsu, „Katecheta” (51)2007, nr 2, s. 59-62; J. Goraj SDB, Dlaczego w szkole jest tak wiele agresji? „Katecheta” 50(2005), nr 2, s. 3-13; K. Misiaszek SDB, Wychowanie religijne w szkole w świetle założeń programowych polskiej szkoły, „Katecheta” 50(2006), nr 3, s.7-12.

[43] W. Pikor, Hermeneutyka biblijna w katechezie. Interpretacja Pisma Świętego w świetle polskich opracowań katechetycznych, „Katecheta” 51(2007), nr 6, s. 3-11.

[44] Od redakcji, „Katecheta” 1(1957), nr 1, s. 6.

[45] S. Walewicz, Kreatywność w teorii..., dz. cyt. s. 84; M. Finke, O katechezie, katechizowaniu i katechetach… Wybór tekstów Ks. Prof. Mariana Finke, „Katecheta” 46(2002), nr 10, s. 4-7.

[46] J. Bagrowicz, Życzę wielu przyjaciół, art. cyt. s. 203.

[47] G. Kusz, Katecheza i jej miejsce w Kościele (I), „Katecheta” 26(1982), nr 1, s. 10-14 oraz G. Kusz, Katecheza i jej miejsce w Kościele (II), „Katecheta” 26(1982), nr 2, s. 57-61.

[48] Z. Pawłowicz, Tajemnica odkupienia w katechezie, „Katecheta” 26(1982), nr 1, s. 3-9; A.F. Dziuba, Katecheza o człowieku i ludzkiej pracy, „Katecheta” 26(1982), nr 2, s. 49-56.

[49] Cykl artykułów M. Finke, Kreatywność w katechezie, „Katecheta” 26(1982), nr 3, s. 97-101; nr 4, s. 160-164; nr 5, s. 205-214; nr 6, s. 258-262.

[50] M. Kubiak, Aby być świadkiem Chrystusa, „Katecheta” 31(1987), nr 5, s. 215-216; W. Wołyniec, Troska katechety o rozwój własnej duchowości, „Katecheta” 44(2000), nr 11, s. 18-20; S. Walewicz, Rola czasopisma „Katecheta” w procesie formacji katechetów, „Katecheta” 46(2002), nr 10, s. 8-14.

[51] Jan Paweł II, Pokój Tobie, Polsko! Ojczyzno moja!, Watykan 1983, s. 130.