Katecheta 7/2011

 

Kwartalnik „The Sower”, poświęcony nauczaniu religii, katechezie i duszpasterstwu, ukazuje się nakładem Instytutu Maryvale w Birminghan (Anglia). Jest on adresowany głównie do katechetów i duszpasterzy oraz katechistów, zaangażowanych w formację religijną dzieci, młodzieży i dorosłych. Każdy numer periodyku „The Sower” ma temat wiodący, analizowany pod kątem nauk teologicznych, pedagogicznych i katechetycznych. Stąd też w poszczególnych artykułach podejmuje się aktualne problemy teologiczne i pedagogiczne oraz rozważania zachęcające czytelników do osobistej, pogłębionej refleksji i modlitwy[1]. Z uwagi na szerokie spectrum zagadnień, opisywanych w zeszycie 3 i 4 z roku 2010 oraz 1 i 2 z 2011 kwartalnika „The Sower”, poniżej zostaną zaprezentowane najpierw opracowania, wprost powiązane z tematyką przewodnią poszczególnych zeszytów, a następnie – w ich kontekście – inne publikacje.

 

 

W kręgu tematycznym numeru trzeciego „The Sower” z roku 2010 znajdują się zagadnienia, które mogą pomóc początkującym katolikom w rozwoju wiary. Redakcja, odwołując się do dokumentów Kościoła, uzasadnia tezę, że w katechezie istotne miejsce zajmuje permanentne kształcenie – od kołyski do grobu, czyli od narodzin po biologiczną śmierć[2]beatyfikacją angielskiego kapłana – konwertyty Johna Henry’ego Newmana, zwraca uwagę na zagadnienia edukacji katolików, która uzdalnia ich do misji[4]dzieło ewangelizacyjne Kościoła, o czym pisał J. H. Newman[5]. Realizacja takich wyzwań wymaga m.in. troski duchownych o wspieranie katolików świeckich w formowaniu dojrzałego sumienia, które potrafi odróżnić dobro od zła. T. Norris zwraca też uwagę na – postulowaną i wyjaśnianą przez J. H. Newmana – edukację moralną, religijną i duchową katolików świeckich oraz na wspieranie tej grupy wiernych w osiąganiu świętości. Aktualne i cenne są odwołania do opinii J. H. Newmana na temat konieczności usuwania w praktyce podziału na wiernych świeckich („Kościoła słuchającego”, biernego) i duchownych („Kościoła nauczającego”), gdyż misja Kościoła domaga się zaangażowania katolików świeckich, charyzmatycznych, pełnych wiary i świętości, rozumiejących Kościół[6].. Odwołując się do pism kardynała J. H. Newmana, zwraca uwagę na tę szczególną rolę świeckich w Kościele oraz na konieczność przezwyciężenia antagonizmów między duchownymi i świeckimi. Z tym wiąże się konieczność starannego wykształcenia katolików świeckich i zaangażowania ich w . Tak rozumiane kształcenie religijne ma pomóc katechizowanym w nawróceniu grzesznego człowieka, dzięki łasce, do nowego życia oraz przyjęciu daru dziecięctwa Bożego i stopniowym, cierpliwym zdążaniu w kierunku dojrzałości chrześcijańskiej. Dążenie osoby do wzrostu duchowego i dziecięctwa Bożego wymaga wysiłku. Wzorem jest tu Maryja – łaski pełna, a źródłem mocy – Duch Święty, który pozwala rozwijać się Kościołowi oraz uczy prostoty, synowskiej ufności, radosnej pewności, pokornej śmiałości i pewności bycia kochanym przez Boga[3]. W kontekście takiego wprowadzenia Tom Norris w swoim artykule, opracowanym w związku z dokonaną 19 września 2010 roku w Birmingham (Wielka Brytania)

William Newton analizuje z kolei zagadnienia dotyczące homoseksualizmu[7]akty homoseksualne są czynami przeciwnymi prawu naturalnemu i sprzeciwiają się zamysłowi Bożemu, gdyż zamykają akt płciowy na dar poczęcia nowego życia oraz połączenia w sobie płciowości i uczuć. Jednocześnie, za Katechizmem Kościoła Katolickiego, zaleca, aby osoby o skłonnościach homoseksualnych traktować z szacunkiem i współczuciem[9]. Za niewłaściwą uznaje się dyskryminację osób o skłonnościach homoseksualnych. Przypomina, że „(…) osoby homoseksualne są powołane do czystości. Poprzez cnotę opanowania siebie, wychowującą do wolności wewnętrznej, czasem przez wsparcie bezinteresownej przyjaźni, przez modlitwę i łaskę sakramentalną, mogą i powinny stopniowo i zdecydowanie zbliżać się do chrześcijańskiej doskonałości” (KKK 2359)[10].. Zwraca uwagę na konieczność rozróżnienia skłonności homoseksualnych od kontaktów i związków homoseksualnych. Odwołując się do nauczania Kościoła katolickiego, opisuje wizję ludzkiej seksualności i wyjaśnia stanowisko Kościoła dotyczące homoseksualizmu. Przypomina, że w katechezie należy przede wszystkim ukazywać ludzką seksualność jako dar i błogosławieństwo Boga dla małżonków: mężczyzny i kobiety. W tym kontekście autor zwraca uwagę na konieczność rozróżnienia pomiędzy: 1) działaniem, tendencją homoseksualną a osobą, która ma skłonności homoseksualne; 2) akceptacją osoby a tolerancją zachowań homoseksualnych i ich promocją w społeczeństwie. Przypomina też, że zachowania homoseksualne są grzechem oraz wyjaśnia, dlaczego Kościół nie akceptuje kontaktów seksualnych między homoseksualistami. Autor w swoich analizach odwołuje się do tekstów biblijnych (np. do Kpł 18,22, 20,13; 1 Kor 6,9, 1 Tm 1,10), do Katechizmu Kościoła Katolickiego (np. 2357) oraz do teologii ciała Jana Pawła II[8]. Wyraźnie zaznacza, że – zgodnie z nauczaniem  Kościoła katolickiego –

Kardynał Antonio Cañizares Llovera, prefekt Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, zwraca uwagę na znaczenie chrześcijańskiego wychowania, które spełnia istotną rolę w uzdalnianiu dzieci, młodzieży i dorosłych do odkrywania osoby Jezusa Chrystusa i stawiania Jej w centrum życia[11]. Autor przypomina, iż wychowanie chrześcijańskie jest dziełem Ducha Świętego, wymaga jednak zaangażowania odpowiedzialnych katechetów i duszpasterzy, którzy nie tylko prezentują naukę chrześcijańską, ale również pomagają innym w przebudzeniu religijnym, w odkrywaniu osoby Jezusa Chrystusa i postawieniu Jej w centrum życia[12]. W tym procesie wychowania chrześcijańskiego za istotne kard. A. C. Llovera uznaje świadectwo wiary wychowawców. Słusznie też przypomina o potrzebie wspierania dzieci, młodzieży i dorosłych w odkrywaniu swojego miejsca w Kościele, w doświadczaniu komunii z Kościołem oraz w miłowaniu Kościoła tak, jak umiłował go Chrystus. Tylko wtedy osoby ochrzczone, deklarujące swoją wiarę, będą czuły się częścią wspólnoty Kościoła, odpowiedzialną za jego rozwój duchowy i głoszenie Ewangelii w świecie[13].

Lani Bogart zwraca natomiast uwagę na katechumenat chrzcielny, opisując jego znaczenie w procesie wspierania katolików w rozwoju wiary[14]. Za Dyrektorium ogólnym o katechizacji wyjaśnia, że między katechizowanymi i katechumenami istnieje wyraźna różnica, która „(…) wynika z sakramentów wtajemniczenia przyjętych przez tych pierwszych: »wprowadzono ich już do Kościoła i przez chrzest zostali dziećmi Bożymi. Ich nawrócenie opiera się na przyjętym już chrzcie, którego oddziaływanie powinni następnie rozwinąć«”[15]. Opisując chrzest jako sakrament, który zapoczątkowuje wiarę, L. Bogart przybliża dar dziecięctwa Bożego i dar wspólnoty Kościoła, wskazuje na konieczność rozwijania z pomocą Bożą wiary oraz doprowadzenia do pełni życia chrześcijańskiego, zapoczątkowanego na chrzcie[16]. W tym kontekście zwraca uwagę na katechezę, która „dąży (…) do tego, aby pogłębiać rozumienie Tajemnicy Chrystusa w świetle Słowa, aż cały człowiek będzie nasycony Jego światłem”[17]. Szczególne miejsce przypisuje też systematycznej katechezie dzieci najmłodszych. Są one bowiem otwarte na rozwijanie różnych umiejętności i uczenie się zachowań, także tych związanych z modlitwą. Potrzebują jednak pomocy osób dorosłych, zwłaszcza rodziców[18]. W nurt tej problematyki wpisuje się kolejne, krótkie opracowanie, w którym Kyle Neilson pokazuje, jak można obudzić do życia ochrzczonych katolików[19]. Autorka przypomina znaczenie chrztu świętego, akcentując dar życia w jedności z Trójcą Świętą. W tym kontekście zwraca uwagę na cnoty teologalne: wiarę, nadzieję i miłość, które odnoszą się bezpośrednio do Boga, są Jego darem, uzdalniającym chrześcijan do życia w jedności z Trójcą Świętą. Zdaniem K. Neilson, cnoty teologalne można rozpalić w człowieku, ucząc katolików, czym jest wiara, nadzieja i miłość oraz ukazując, jak można te cnoty w sobie odradzać i rozwijać. Autorka zwraca też uwagę na potrzebę ukazywania wierzącym, co człowiek ochrzczony zyskuje dzięki cnotom wiary, nadziei i miłości, a także co traci, gdy nie rozwija w sobie tych cnót. W związku z tym przypomina o roli osobistej i wspólnotowej modlitwy, także o tekstach psalmów, które uczą chrześcijan, jak zakorzenić się w Bogu oraz w jaki sposób rozwijać w sobie wiarę, nadzieję i miłość[20]. Ciekawe jest również świadectwo Marthy J. Drennan dotyczące osobistego doświadczenia i mówiące o tym, w jaki sposób parafia może wspierać rozwój wiary zapoczątkowanej w rodzinie[21]. Z kolei Marlon de la Torre podaje wskazówki Kościoła odnoszące się do katechezy w rodzinie[22], a Robert B. Williams opisuje, w jaki sposób pomóc dzieciom, by potrafiły modlić się i wielbić Boga podczas Mszy Świętej[23]. Interesujące są również inne opracowania: katecheza o cudzie w Kanie Galilejskiej[24], św. Joachim powierza Maryję świętemu Józefowi[25], korzyści płynące ze sprawdzania wiadomości dzieci przed przyjęciem pierwszej Komunii Świętej[26], Eucharystia jako źródło jedności Kościoła[27], znaczenie wody święconej[28], nadzwyczajni szafarze Komunii Świętej[29], katecheza i ewangelizacja jako kompleksowa pomoc duszpasterska Kościoła dla młodzieży[30].

Obok tego rodzaju publikacji zamieszczono opracowania traktujące o: nauczaniu skoncentrowanym na osobie[31], powołaniu do małżeństwa i o debatach na temat legalizacji związków osób tej samej płci (homoseksualnych)[32], „wirtualnej” formacji dorosłych z zastosowaniem nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych[33], indywidualizmie jako katechetycznym wyzwaniu[34], właściwym postrzeganiu i praktykowaniu modlitwy różańcowej[35].

 

 

Numer czwarty „The Sower” z roku 2010 jest poświęcony przede wszystkim propozycjom Marii Montessori, które warto stosować w katechezie wiernej Bogu i człowiekowi. Sr Mary Michael Fox OP zwraca uwagę na katechetyczną praktykę w życiu i działalności edukacyjnej Marii Montessori. Przypomina, że ta lekarka i pedagog była pobożnym katolikiem, sercem i umysłem oddanym Kościołowi[36]. M. Montessori w swojej koncepcji metodycznej zakładała wspieranie dzieci w integralnym wychowaniu, w którym szczególne miejsce zajmuje dziedzina wychowania w wierze[37]. Patrząc na dziecko, widziała w nim jedność ducha i ciała. Przypominała, że w wychowaniu holistycznym należy zwracać uwagę na wartości religijne oraz wspierać dziecko w rozwijaniu naturalnej zdolności do zachwytu, szacunku i kontemplacji Boga. Dowartościowując rolę zmysłów dziecka w poznaniu rzeczywistości i w procesie uczenia się, M. Montessori proponowała zaangażowanie całego dziecka – wszystkich sfer jego osobowości, a więc sfery fizycznej, psychicznej, emocjonalnej, duchowej. Konsekwentnie, jak zaznacza Sr M.M. Fox OP, Montessori zalecała taką organizację otoczenia w klasie, by dziecko mogło uczyć się, wykorzystując wszystkie zmysły, a przez to rozwijając się holistycznie[38]. Proponowała zastosowanie różnych pomocy i „materiałów rozwojowych (sensorycznych)”, które spełniają ważną rolę także w katechezie. Przykładowo autorka artykułu wymienia zabawki, plansze, instrumenty, piosenki, filmy, obrazy, utwory dramatyczne, ukazując ich znaczącą rolę w wychowaniu religijnym dziecka. Obok tego M. Montessori za istotne uważała wychowanie dziecka do ciszy, co spełnia istotną rolę w edukacji religijnej. Sprzyja bowiem odkrywaniu Boga i prowadzeniu z Nim dialogu[39].

Kontynuację tematyki dotyczącej zastosowania koncepcji M. Montessori w praktyce katechetycznej można znaleźć w artykule, której autorką jest Catherine Maresca, artykule poświęconym katechezie o Dobrym Pasterzu[40]1954 dr Sofia Cavalleti i jej współpracowniczka, Gianna Gobbi, na podstawie obserwacji i pracy z dziećmi w wieku od trzech do dwunastu lat, korzystając z Pisma Świętego, liturgii oraz szanując naturalną predyspozycję dziecka do nawiązania relacji z Bogiem, zaczęły wypracowywać i stosować metody M. Montessori, które służą rozwojowi życia duchowego dzieci oraz odkrywaniu miłości Boga, objawionej w osobie Jezusa, Dobrego Pasterza[42]. Wśród tych propozycji, jak pisze C. Maresca, szczególne miejsce zajmuje atrium oraz piękne materiały (w tym także figurka Dobrego Pasterza), skupiające uwagę dziecka na kluczowych tematach z Pisma Świętego i liturgii. Po krótkim wprowadzeniu katechety, udzieleniu wskazówek i wyjaśnieniu trudnego słownictwa, dzieci są zapraszane do pracy z materiałem, który służy medytacji. Celem tej medytacji jest umożliwianie dzieciom lepszego poznania tekstów biblijnych i Mszy Świętej oraz nawiązania świadomego kontaktu z Bogiem, umiłowania Boga i dzielenia się tymi doświadczeniami z innymi rówieśnikami w grupie. Zawsze też – po przedstawieniu przez katechetę materiału – dzieci mają możliwość wyboru pracy, która szczególnie do nich przemawia i pomaga im w rozwoju osobistej relacji z Bogiem. Katechizowani mogą – na przykład – adorować magów, którzy przyszli na spotkanie z Nowonarodzonym, a przez to lepiej rozumieć teksty biblijne i liturgiczne[43].. Propozycja ta nawiązuje do formacji religijnej dziecka według M. Montessori i jej propozycji utworzenia atrium dla dziecka, czyli pokoju zawierającego stolik do modlitwy, model ołtarza i materiały do medytacji (np. figurki, obrazy)[41]. Autorka artykułu przypomina, że od roku

Obok tego rodzaju tematyki zamieszczono również publikację, w której Sr Hyacinthe Defos Du Rau OP podejmuje kwestie dotyczące pragnienia Boga[44]. Jak zaznacza autorka, pragnienie to prowadzi osobę do uczestnictwa w systematycznej katechezie i do poznawania tekstów Pisma Świętego. Z tym wiąże się również chęć oglądania Boga i doświadczania Jego obecności. Istotnym punktem odniesienia i inspiracją są teksty biblijne, opisujące spotkanie i dialog Jezusa z Zacheuszem, Samarytanką, Piotrem. W katechezie należy zatem, jak zaznacza Sr H. Defos Du Rau OP, podejmować dialog z katechizowanymi i ukazywać im, że Bóg chce, by człowiek odkrywał w sobie pragnienie Stwórcy i otwierał się na działanie Jego łaski[45].

Nieco inne wątki tematyczne zostały podjęte w kolejnych artykułach. Jest w nich mowa o: Anchor, czyli kursie, który wyjaśnia dorosłym podstawowe prawdy wiary katolickiej[46]rozwiązania małżeństwa osób nieochrzczonych na podstawie pełnej władzy papieskiej na korzyść wiary (przywilej Piotrowy)[59]., proboszczu z Ars – świętym Janie Vianneyu[47], rzeczywistej, substancjalnej obecności Jezusa w Eucharystii[48], interwencji Boga w naturę oraz o cudach starego i nowego stworzenia[49], symbolice ikony Andrzeja Rublowa „Gościnność Abrahama”[50], dzieleniu się Ewangelią z młodzieżą[51], symbolice Wiecznej Lampki[52], społecznościowych portalach[53]. Obok tego rodzaju publikacji zamieszczono również opracowania na temat: błogosławionego Johna Henry’ego Newmana[54], adhortacji apostolskiej Jana Pawła II Catechesi tradendae[55], sceptycyzmu, który charakteryzuje współczesną kulturę, a zarazem stanowi wyzwanie dla katechetów[56]. Zwrócono też uwagę na atrakcyjne nauczanie i opisano je jako element współczesnej pedagogiki wiary, opartej na Katechizmie Kościoła Katolickiego[57]. Dopełnieniem tych treści są zagadnienia dotyczące naturalnego planowania rodziny w Środkowej Azji[58], jak też odpowiedzi na pytania związane z sytuacją rozwiązania węzła małżeńskiego zawartego przez osoby nieochrzczone, jeśli jedno z małżonków przyjęło chrzest (przywilej Pawłowy) oraz

 

 

W numerze pierwszym „The Sower” z roku 2011 są podejmowane kwestie związane z modlitwą Ojcze nasz, która zawiera wiele cennych treści i wskazań katechetycznych. Uczy nie tylko, jak należy się modlić, ale również ukazuje obraz Boga Ojca i Jego obecność we wspólnocie Kościoła, w świecie i życiu pojedynczego człowieka. We wprowadzeniu Petroc Willey zwraca uwagę na fakt, iż każdy katecheta jest powołany do wspierania katechizowanych w odkrywaniu obecności Boga – jako miłującego wychowawcy i pedagoga – w świecie i w życiu ludzkim. Aby katecheta mógł innych prowadzić do doświadczenia Boga jako Ojca, sam powinien rozpoznawać Boga we własnym życiu i otwierać się na Jego prowadzenie. Tu szczególnego znaczenia nabiera czujność, otwartość na Ducha Świętego, postawienie Chrystusa w centrum życia i umiejętność odczytywania znaków Bożych. Tylko taki katecheta, jak stwierdza P. Willey, może pomagać innym w odkrywaniu Boga jako Ojca, który z miłością szuka człowieka, jest obecny w życiu człowieka i pragnie zjednoczenia z człowiekiem[60]. Temat przewodni numeru 1. uwidacznia się w sposób szczególny w kilku artykułach. Fr Jay Mello zwraca uwagę na fakt, iż Bóg uczy, jak chrześcijanie mają się modlić[61]. Przypomina, że już w Ewangelii wg św. Łukasza (11,1) są wzmianki o tym, że modlitwy trzeba się uczyć od samego Boga. Uczniowie prosili Jezusa: „Panie, naucz nas się modlić” (Łk 11,1). W odpowiedzi Jezus nauczył apostołów, jak mają rozmawiać z Ojcem. To przesłanie, dotyczące szkoły modlitwy, jest zawarte również w liście Novo millennio ineunte, napisanym przez Jana Pawła II na zakończenie Wielkiego Jubileuszu roku 2000, oraz w Katechizmie Kościoła Katolickiego. Autor, za papieżem Janem Pawłem II, przypomina, że „chrześcijańskie wspólnoty powinny stawać się prawdziwymi szkołami modlitwy, w których spotkanie z Jezusem nie polega jedynie na błaganiu Go o pomoc, ale wyraża się też przez dziękczynienie, uwielbienie, adorację, kontemplację, słuchanie, żarliwość uczuć aż po prawdziwe »urzeczenie serca«”[62]. Od Chrystusa człowiek wierzący ma czerpać moc do postępowania chrześcijańskiego. W związku z tym szczególnego znaczenia nabiera modlitwa indywidualna i wspólnotowa, której nieustannie należy uczyć się od boskiego Mistrza. Człowiek ze swojej strony powinien systematycznie poświęcać czas na modlitwę, uniżać samego siebie na modlitwie, pokornie prosić Boga o dar modlitwy oraz wznosić swój umysł i serce ku Bogu[63]. Odpowiadając na pragnienia człowieka, Chrystus uczy ludzi modlitwy Ojcze nasz. Ukazuje też, że ta modlitwa nie jest tylko formułą, którą należy mechanicznie odmawiać. Przeciwnie, wraz ze słowami Jezus daje Ducha, który uzdalnia do dialogu z Bogiem, uwrażliwia na wszelkie poruszenia Ducha i uczy dziecięcej ufności do Ojca[64]. W nurt tych zagadnień wpisuje się kolejny artykuł, który taktuje o tym, w jaki sposób uczyć dzieci modlitwy Ojcze nasz[65]. Amette Ley zwraca uwagę zarówno na uczenie słów na pamięć, jak też na ukazywanie dosłownego i duchowego sensu poszczególnych wezwań Modlitwy Pańskiej. Autorka ukazuje też rolę modlitwy Ojcze nasz w budowaniu relacji we wspólnocie Kościoła oraz w nowym, zapoczątkowanym na chrzcie świętym, przymierzu Boga z człowiekiem[66]. Kontynuację tej problematyki stanowi kolejny artykuł[67]. Derek Rotty zwraca uwagę na rolę modlitwy Ojcze nasz w nabywaniu pokory chrześcijańskiej, podkreślając, że każde wezwanie z tej modlitwy ukazuje głębszy sens cnoty pokory[68]. Z kolei Carol Harnett opisuje moralny wymiar modlitwy Ojcze nasz[69]. Autor zwraca uwagę na implikacje egzystencjalne, wynikające z odmawiania tej modlitwy. Nazywając Boga naszym Ojcem, człowiek jest zobowiązany do postępowania jak dziecko Boże. Stąd też powinien starać się o to, by Bóg był obecny w codziennym życiu, by przez czyny człowieka było uwielbione Jego imię i nastąpiło uobecnienie Królestwa Bożego na ziemi. Poza tym każdy chrześcijanin jest powołany do troski o rozwój łaski w swoim i w życiu innych osób, do zerwania z grzechem i przebaczania innym oraz do zawierzenia swojego życia Opatrzności Bożej[70]. Uszczegółowieniem tej problematyki są kolejne artykuły, mówiące o sensie samej inwokacji Ojcze nasz[71] oraz osobie kapłana jako obrazie Boga Ojca[72].

Odejście od głównego tematu daje się zauważyć w opracowaniach traktujących o św. Tomaszu z Akwinu[73], nowym tłumaczeniu Mszału[74] oraz o nauczycielach, którzy pracują w katolickich szkołach, wspierając uczniów w kształtowaniu umysłu, serca, ciała i ducha, a przez to wypełniają codzienne akty wiary, nadziei i miłości[75]. Obok tej tematyki zamieszczono również inne artykuły. Opisują one: przesłanie Ewangelii[76], symbolikę fresku włoskiego malarza Pietro Perugino (1450-1523), dzieła zatytułowanego Wręczenie kluczy świętemu Piotrowi [77], istotne cele rodziców chrzestnych (ojca i matki chrzestnej)[78], cud Wcielenia[79], kwestie dotyczące dzielenia się Ewangelią z młodzieżą[80], przygotowanie nowego tłumaczenia Mszału[81] oraz inspiracje katechetyczne zawarte w adhortacji apostolskiej Jana Pawła II Catechesi tradendae[82]. Dla praktyki katechetycznej cenne powinny być również charakterystyka koncepcji wychowawczej Jana Chrzciciela de la Salle, założyciela Zgromadzenia Braci Szkół Chrześcijańskich[83] oraz opis progresywizmu[84].

 

 

Treści interesujące, a zarazem rzadko podejmowane w polskiej literaturze katechetycznej, zostały opisane w numerze drugim „The Sower” z roku 2011. Dotyczą one świętych obcowania, a więc jednej z podstawowych tajemnic wiary rzymskokatolickiej, którą wyznajemy w Credo. Ta tajemnica wiary, jak zaznacza Petroc Willey, uobecnia się w sposób szczególny podczas Mszy Świętej (w czasie modlitwy eucharystycznej, gdy uczestnicy są zaproszeni do skierowania swojego serca ku niebu i zjednoczenia się z Bogiem w Trójcy Jedynym, Maryją, św. Józefem, wszystkimi apostołami, męczennikami i aniołami oraz gdy kapłan wypowiada modlitwę za wszystkich zmarłych – także za dusze cierpiące w czyśćcu)[85]. W związku z tym Meriol Trevor zwraca uwagę na potrzebę ukazywania w katechezie historii wiary i dziejów Kościoła poprzez odwołanie do żywotów świętych[86]. Chodzi tu przede wszystkim o: 1) skoncentrowanie się na osobie konkretnego świętego i badanie żywotów; 2) dostrzeganie takich wydarzeń w życiu świętego, które świadczą, że żył on w świecie, a jednocześnie pamiętał o wieczności; 3) badanie dramatu życia świętych (np. ich dylematów, problemów związanych z dochowaniem wierności Bogu w codziennych sytuacjach życiowych) i dostrzeganie – na przykładzie świętych – w jaki sposób chrześcijaństwo może być przeżywane w różnych kulturach i społeczeństwach; 4) ukazywanie – poprzez nawiązanie do biografii świętych – prawd katolickich i sposobów życia wiarą w codzienności[87]. Z kolei bp Robert C. Morlino opisuje przywołanie prawdy o tajemnicy świętych obcowania zarówno podczas Mszy Świętej, jak i w listopadzie[88]. Właśnie ten miesiąc jest szczególnym czasem, kiedy należy pamiętać w modlitwie o bliskich zmarłych. Msza Święta pozwala wierzącym zjednoczyć się w modlitwie z bliskimi (np. rodzicami, dziadkami, innymi członkami rodziny), którzy zmarli. Również teksty modlitwy eucharystycznej i śpiew pieśni liturgicznych przypominają wierzącym o świętych obcowaniu. Wyznając wiarę w świętych obcowanie, jak zauważa bp R.C. Morlino, każdy chrześcijanin powinien uznać prawdę, że jest powołany do świętości, także wtedy, gdy przeżywa pokusy, kryzysy religijne i trudności w czasie modlitwy. Na tej drodze towarzyszy swoim uczniom nie tylko Chrystus, ale też Maryja i święci[89]. Problematyce świętych obcowania został poświęcony również artykuł Fr. Richarda Conrada OP[90]. Autor, ukazując związek obcowania świętych z życiem wiecznym, podkreśla, że tematyka życia wiecznego wzbudzała wiele emocji już od czasów średniowiecza. Świadczą o tym freski na ścianach kościołów oraz refleksje ówczesnych poetów i teologów. W tym kontekście R. Conrad OP charakteryzuje problematykę nieba w twórczości malarza okresu renesansu – Fra Angelico, poety średniowiecznego Dantego, w dziełach filozofa i teologa – św. Tomasza z Akwinu oraz ukazuje niebo jako życie w przyjaźni i komunii z Bogiem[91]. Poszerzenie tych zagadnień o nowe kwestie przedstawia w swoim artykule Theresa Recinella[92]. Autorka przypomina podstawową prawdę wiary: święci – mężczyźni i kobiety modlą się za nami. Opisuje, w jaki sposób w katechezie można ukazywać uczniom istotę i sens modlitwy wstawienniczej świętych. Wśród różnych propozycji wymienia m.in.: wyjaśnianie słów pierwszej modlitwy eucharystycznej, pisanie przez dzieci intencji modlitw na każdy dzień, wrzucanie ich do pudełka i czytanie podczas Eucharystii, opowiadanie historii życia świętych i rozpoczynanie lekcji religii modlitwą prośby o wstawiennictwo świętych, wydzielenie w klasie miejsc, w których będą się znajdować obrazy świętych, utworzenie galerii świętych z obrazami, ale i książkami, starymi kalendarzami czy modlitwami do świętych. W listopadzie dzieci mogą tworzyć albumy rodzinne, ilustrujące historię kultu świętych w rodzinie oraz dokumentujące rolę modlitwy za wstawiennictwem świętych i błogosławionych[93].

Nieznaczne odejście od powyższej tematyki daje się zauważyć w artykułach o: pragnieniu Boga[94]młodzież do głębszego poznawania wiary i jej pełnego zaufania oraz wyjaśnia wyjątkowy charakter Katechizmu Kościoła Katolickiego[108]., znaczeniu powołania braci zakonnych w Kościele[95], symbolice popiołu[96]. Pozostałe publikacje wykraczają poza tematykę numeru. Autorzy podejmują w nich następujące zagadnienia: cud nakarmienia pięciu tysięcy ludzi[97], uczenie szacunku na katechezie[98], doktryna wyrażona w rzeźbionym kamieniu i w sarkofagach[99], katecheza w Polsce[100], potrzeba obrony wiary i nadziei chrześcijańskiej w świecie[101]. Obok tego zwracają uwagę na konieczność współpracy duszpasterstwa młodzieży i osób odpowiedzialnych za to duszpasterstwo w parafii z proboszczem[102] oraz na znaczenie skrutyniów i form pokuty dla nieochrzczonych, które mają miejsce w okresie Wielkiego Postu[103]. Po raz kolejny można też przeczytać o błogosławionym Henrym Johnie Neumannie[104]. Zamieszczono również interesującą publikację o roli rodziny chrześcijańskiej w nowoczesnym świecie[105] i o ewidencjalizmie[106]. Na szczególną uwagę zasługuje publikacja przedmowy Benedykta XVI, zamieszczona w katechizmie dla młodych katolików („YOUCAT”)[107]. Papież zachęca w niej

Podsumowując, należy stwierdzić, że w niniejszym opracowaniu syntetycznie opisano najważniejsze zagadnienia tematyczne „The Sower” (numer 3 i 4 z 2010 roku oraz 1 i 2 z 2011 roku). Wskazano też na wątki poboczne, które są istotne nie tyle dla teorii katechezy w Polsce, ile dla praktyki katechetycznej. Zainteresowanych poszczególnymi zagadnieniami zachęcam do poszerzania osobistej wiedzy teologicznej i pedagogiczno-katechetycznej poprzez lekturę artykułów zamieszczonych w analizowanych numerach czasopisma „The Sower”.

 

 

 

---