Katecheta 6/2014

,,Orientierung   Religion" – podstawa programowa nauczania religii katolickiej w Szwajcarii niemieckojęzycznej.
Obecny świat rozwija się w zawrotnym tempie, stwarzając człowiekowi wiele możliwości jeszcze do niedawna niedostępnych. Staje się on przy tym coraz bardziej skomplikowany i złożony. Bez wykonania odpowiedniej struktury organizacyjnej niemożliwe jest poruszanie się po dzisiejszej rzeczywistości. Dlatego człowiek tworzy różne programy organizujące i porządkujące jego życie na różnych płaszczyznach. Mają one na celu ułatwienie realizacji postawionych sobie założeń. Mówimy tu o programach komputerowych, programie telewizyjnym, programie politycznym, a także o programach szkolnych. W szkolnictwie, z racji wyróżniania kilku etapów edukacyjnych, programy nauczania są tworzone w oparciu o akt prawny Ministerstwa Edukacji Narodowej zwany podstawą programową, regulujący założenia procesu edukacyjnego w przedszkolach i szkołach. Wincenty Okoń podkreśla, że podstawa programowa jest obowiązującą „częścią wspólną programów kształcenia w szkołach danego typu i szczebla”. Służy ona do opracowania szczegółowych „programów nauczania poszczególnych przedmiotów”[1], a więc także programów nauczania religii katolickiej. W niniejszym artykule zostanie zaprezentowana i przeanalizowana podstawa programowa nauczania religii katolickiej Orientierung Religion, obowiązująca na terenie Szwajcarii niemieckojęzycznej. Aby dokonać jej oceny, należy na wstępie zarysować specyfikę kulturowo-społeczną oraz eklezjalną Konfederacji Szwajcarskiej.
 
1. Szwajcaria – kraj pluralizmów
Szwajcaria jest państwem federacyjnym znajdującym się w Europie Zachodniej, o powierzchni 41 285 km², zamieszkanym przez ok. 7,78 mln mieszkańców. Składa się z 26 kantonów mających charakter odrębnych organizmów państwowych. Panuje w nich demokracja bezpośrednia, opierająca się na instytucji referendum. Ze względu na swoje położenie geograficzne Szwajcaria jest krajem wpływów różnych tradycji i kultur europejskich, dlatego jedną z cech wyróżniających ją spośród innych państw Europy jest wielojęzyczność. Ludność Szwajcarii posługuje się aż czterema językami urzędowymi. Są to: niemiecki (72,8%), francuski (13%), włoski (6,5%) oraz retoromański (0,5%). Aż 20% populacji kraju stanowią obcokrajowcy – jest to najwyższy współczynnik w Europie[2]. Tak duża liczba obcej ludności napływająca do Szwajcarii i osiedlająca się w niej na stałe potęguje pluralizm kulturowo-religijny. Dominującą religię w tym kraju stanowi chrześcijaństwo, wśród którego najliczniejsze grupy to katolicy (37,8%) oraz różne wyznania protestanckie z dominującym kalwinizmem (34,1%). W wyniku migracji liczne grupy religijne stanowią tam wyznawcy innych wielkich religii świata: islamu, judaizmu, buddyzmu i hinduizmu. Badania prowadzone przez szwajcarski urząd statystyczny (Bundesamt für Statistik) wykazują, że aż około 20% ludności Szwajcarii nie przynależy do żadnej wspólnoty religijnej[3].
Wszystkie przedstawione powyżej fakty świadczą o trudnej i skomplikowanej sytuacji, w jakiej znajduje się Kościół katolicki w Szwajcarii[4]. Jest to sytuacja najbardziej spluralizowanego państwa w Europie. Można by rzec sytuacja państwa – wielu nakładających się na siebie i powiązanych ze sobą pluralizmów. Począwszy od pluralizmów wynikających z uwarunkowań geograficzno-historycznych Konfederacji Szwajcarskiej, takich jak nakładanie się na siebie kilku cywilizacji i kultur europejskich oraz wielojęzyczność, poprzez pluralizmy wynikające z ustroju politycznego państwa, jak zróżnicowanie prawodawstwa w poszczególnych kantonach oraz szeroko rozbudowany system demokratyczny, aż po pluralizmy wynikające z aktualnej sytuacji społecznej, takie jak stale rosnąca liczba obcokrajowców w populacji, a co za tym idzie, coraz większe zróżnicowanie kulturowe i religijne. Specyfika Szwajcarii sprawia, że Kościołowi katolickiemu trudno jest tam znaleźć ujednolicony oraz scentralizowany sposób na prowadzenie ewangelizacji i katechizacji w całym kraju, a nawet w poszczególnych diecezjach[5]. Ma to również wpływ na nauczanie religii katolickiej, które odbywa się w poszczególnych kantonach na odmiennych zasadach, regulowanych przez prawo i rząd danego kantonu[6]. Większość diecezji szwajcarskich ma własne komisje katechetyczne odpowiadające za kształt katechizacji, jak również szkolnego nauczania religii. Często bywa jednak tak, że w kantonach znajdujących się pod jurysdykcją jednego biskupa regulacje prawne dotyczące nauczania religijnego w szkołach publicznych znacznie różnią się od siebie. Przysparza to odpowiedzialnym za katechizację nie lada trudności i prowadzi do znacznego zróżnicowania rozwiązań katechetycznych. Dlatego oprócz ogólnodiecezjalnych komisji katechetycznych w większości kantonów należących do danej diecezji istnieją kantonalne komisje katechetyczne regulujące katechizację na danym terenie. Wszystkich tym problemom, jakie niesie ze sobą współczesność, Kościół katolicki w Szwajcarii stara się zaradzić. W ostatnich latach z ramienia Konferencji Episkopatu Szwajcarii zaczęto podejmować inicjatywy, których owocem były kolejne projekty regulujące katechizację w kraju oraz będące pomocą dla odpowiedzialnych za kształtowanie katechizacji w diecezjach, jak i dla katechetów. Ze względu na złożoność kulturową Szwajcarii biskupi postanowili wypracować dokumenty katechetyczne w dwóch grupach kulturowo-językowych. Pierwszą z nich jest Konferencja Ordynariuszy Szwajcarii Niemieckojęzycznej (Deutschschweizerische Ordinarienkonferenz), zajmująca się wypracowaniem rozwiązań katechetycznych dla niemieckojęzycznych obszarów kraju. Drugą jest Konferencja Ordynariuszy Szwajcarii Romańskiej (Conférence des ordinaires de la Suisse romande), której zadaniem jest szukanie rozstrzygnięć katechetycznych dla tych terenów Szwajcarii, gdzie ludność posługuje się jednym z trzech języków romańskich.
Po syntetycznym zarysowaniu specyfiki Konfederacji Szwajcarskiej oraz sposobu organizacji lokalnego Kościoła katolickiego w tym kraju przechodzimy do wskazania myśli przewodniej aktualnej podstawy programowej nauczania religii katolickiej Orientierung Religion, która jest jednym z głównych dokumentów katechetycznych obowiązujących na obszarze Szwajcarii niemieckojęzycznej.
 
2. Myśl przewodnia Orientierung Religion
Powyższe zarysowanie sytuacji kulturowo-społecznej oraz eklezjalnej Szwajcarii powinno ułatwić uchwycenie sposobu myślenia autorów Orientierung Religion i umożliwić czytelnikowi spoza Szwajcarii spojrzenie na dokument oczami jego twórców.
Autorzy Orientierung Religion podkreślają, że jego głównym zadaniem jest bycie „pomocą orientacyjną” dla katechezy i nauczania religii rzymskokatolickiej w Szwajcarii niemieckojęzycznej („Eine Orientierungshilfe für Katechese und Religionsunterricht der römisch-katholischen Kirche”)[7]. Konferencja Ordynariuszy Szwajcarii Niemieckojęzycznej zaleciła stosowanie Orientierung Religion jako podstawę do tworzenia regionalnych planów katechetycznych – dlatego w tym sensie tenże dokument można uznać za podstawę programową nauczania religijnego. Został on opracowany przez Międzydiecezjalną Komisję Katechetyczną (Interdiözesane Katechetische Kommission), przyjęty i zatwierdzony 22 marca 2002 roku w Zurychu przez ówczesnego przewodniczącego Konferencji Ordynariuszy Szwajcarii Niemieckojęzycznej – bpa Petera Henriciego. Orientierung Religion zastąpiła dotychczasową podstawę programową Deutchschweizerischen Rahmenplan 1976/77, opublikowaną w roku 1977 i aktualizowaną w latach 1982-84[8]. Ideą przewodnią autorów dokumentu nie było opracowanie podstawy programowej dla całego niemieckojęzycznego obszaru Szwajcarii, która zastąpiłaby istniejące podstawy programowe oraz programy na szczeblu kantonalnym, ale stworzenie pewnego rodzaju pomocy katechetycznej, która prowadziłaby do dyskusji oraz przemyśleń nad dotychczas istniejącymi koncepcjami. Dlatego Orientierung Religion nie powinna być rozumiana jako wiążący kanon tematów, ale jako pewien rodzaj mapy, wskazujący drogi, po których winni poruszać się katecheci, aby zagadnienia religijne zostały zrozumiane i przyjęte przez współczesnych młodych ludzi[9]. Ówczesny prezydent Międzydiecezjalnej Komisji Katechetycznej Walter Achermann zaznaczył we wstępie, że „przemyślenia i impulsy zawarte w dokumencie adresowane są do katechetów, do odpowiedzialnych za katechezę w gminach i regionach, a także do odpowiedzialnych za kształcenie i doskonalenie zawodowe katechizujących”[10].
Zapoznawszy się z myślą przewodnią podstawy programowej, będącej kluczem całego dokumentu, można przystąpić teraz do omówienia i analizy poszczególnych jego części.
 
3. Społeczeństwo postmodernistyczne i jego specyfika
Dokument został podzielony na trzy części. Pierwsza z nich, Einführung (Wprowadzenie), składa się z czterech kolejnych punktów. Pierwszy punkt otrzymał tytuł Was gilt noch heute? (Co dziś jeszcze obowiązuje?). Ta część dokumentu zarysowuje obraz współczesnego, postmodermistycznego społeczeństwa i wskazuje na różnice, jakie zaszły w nim przez okres ostatnich 40 lat. Aby lepiej oddać sytuację, autorzy posłużyli się trzema scenami z codziennego życia. Pierwsza przedstawia różny sposób ubierania się ludzi, pokazując, że obowiązujący niegdyś kanon ubiorów przestał już obowiązywać. Druga scena prezentuje talk-show telewizyjny pt. Hexenglaube und Satanismus (Wiara w czarownice i satanizm), w czasie którego wypowiedzi teologów katolickich i protestanckich mieszają się z wypowiedziami ludzi podających się za czarownice i satanistów. Trzecia scena przedstawia różne sposoby spędzania niedzieli. Większość ludzi oddaje się wówczas swojemu hobby, a tylko nieliczni kierują się w stronę kościoła na Mszę świętą. Na końcu pierwszego podrozdziału znajduje się podsumowanie, w którym autorzy stawiają sobie i adresatom Orientierung Religion pytania: Czy w dzisiejszym społeczeństwie istnieją reguły i normy obowiązujące wszystkich? Czy wszystko jest już dozwolone? Jaką rolę spełnia dziś religia? Czy Kościół jest dziś przeżywany tylko jako jeden z wielu obszarów ludzkiego życia?[11].
Drugi punkt, Kirche in der heutigen Gesellschaft (Kościół w dzisiejszym społeczeństwie), analizuje aktualną sytuację Kościoła. Według autorów dokumentu Kościół traci dziś pozycję interpretatora życia, które coraz mniej zakotwiczone jest w wartościach głoszonych przez chrześcijaństwo. Kościół jest dziś rozumiany jako jeden z wielu oferentów na religijnym rynku. W społeczeństwie rozwija się tzw. patchworkowa tożsamość religijna[12] – czyli mieszanie chrześcijańskich praktyk religijnych z praktykami religijnymi wywodzącymi się z innych religii lub pseudoreligii, np. z New Age czy okultyzmu, według zasady: „dobre jest to, co przynosi mi teraz korzyści i sprawia przyjemność”[13]. Dla znaczącej grupy ludzi określającej się mianem chrześcijan misja Kościoła rozumiana jest jako służba w przejściowych fazach życia, wyznaczonych przez chrzest, ślub i pogrzeb.
W podsumowaniu do drugiego punktu autorzy dokonują podziału postmodernistycznego społeczeństwa pod względem religijności na trzy grupy. Pierwszą i największą grupę stanowią ci, którzy łączą tradycyjne wartości chrześcijańskie z indywidualną interpretacją życia i świata. Mieszają oni akcenty chrześcijańskie z pozachrześcijańskimi. Drugą grupę stanowią ludzie ukształtowani na bazie indywidualnie rozumianej religijności, którą próbują przezwyciężyć przez swe zaangażowanie w chrześcijańskie wspólnoty i ruchy. Trzecia grupa, walcząc z dezorientacją religijną, dołącza do organizacji fundamentalistycznych, w których pokłada nadzieję na odnalezienie pewności oraz schronienia[14].
Trzeci punkt zatytułowano Kinder und Jugendliche im sog. der gesellschaftlichen Entwicklung (Dzieci i młodzież w tzw. rozwoju społecznym). Analizuje się w nim sytuację społeczną szwajcarskich dzieci i młodzieży. Autorzy wskazują, że kierunki rozwojowe obecne w społeczeństwie wpływają również na wychowanie i kształtowanie tożsamości młodych ludzi. Wśród najważniejszych czynników wpływających na dzieci i młodzież twórcy dokumentu wymieniają wydłużenie czasu przeznaczonego na zdobywanie wykształcenia, niepewność przyszłości oraz rozproszenie tradycyjnie rozumianej społeczności wyznaniowej. Terminy zaś najlepiej opisujące środowisko, w jakim wychowują się dziś młodzi ludzie, to: internet, mobilność, indywidualizm, multikulturowość, migracja, subkultury muzyczne, peer groups[15]. W ciągu ostatnich dziesięcioleci w zachodnim społeczeństwie zmianie uległy również relacje między pokoleniami; stały się one bardziej partnerskie[16]. Zmianie uległo też rozumienie pojęcia rodziny. Coraz mniejszy odsetek rodzin odpowiada tradycyjnie rozumianemu modelowi: biologiczni rodzice wychowujący własne potomstwo. Jest on zastępowany przez matki samotnie wychowujące dzieci lub przez tzw. rodziny patchworkowe[17].
W podsumowaniu trzeciego punktu autorzy wyróżniają trzy grupy dzieci i młodzieży. Pierwszą grupę stanowią dzieci wychowywane w wierzących rodzinach tradycyjnych. Te dzieci wierzą w Boga, modlą się wraz ze swoimi rodzicami, regularnie chodzą do kościoła, znają podstawowe teksty biblijne oraz tradycje chrześcijańskie. Ta grupa jest według twórców dokumentu coraz mniejsza. Drugą grupę tworzą dzieci, których rodzice mają indywidualnie ukształtowaną religijność (elementy chrześcijańskie i pozachrześcijańskie). Dzieci należące do tej grupy co prawda uczestniczą w najważniejszych uroczystościach kościelnych, jednak ich duchowość kształtowana jest przez elementy ezoteryzmu i okultyzmu. Prawdy wiary oraz tradycje chrześcijańskie są im znane tylko powierzchownie. Trzecią grupę stanowią dzieci, których rodzice zerwali kontakt z Kościołem. Tej grupie zarówno prawdy wiary, jak i tradycje chrześcijańskie są obce – ta grupa dzieci według autorów staje się coraz większa[18].
Czwarty punkt zatytułowany jest Religionsunterricht und Katechese am Beginn des 21. Jahrhunderts (Lekcja religii i katecheza na początku XXI wieku). W tej części autorzy na podstawie analizy aktualnej sytuacji w społeczeństwie próbują odpowiedzieć na pytanie, jaką rolę ma dziś do spełnienia katecheza oraz nauczanie religii w szkole. Kontekst współczesnej katechezy twórcy Orientierung Religion ujęli w czterech podpunktach. Pierwszy z nich, Ein Volk einsamer Gottes-Sucher/innen? (Lud samotnych szukających Boga?), daje obraz współczesnego adresata katechezy – jest nim Lud Boży, który przez ostatnie lata w szybkim tempie stał się w dużej mierze Ludem „samotnych szukających Boga”[19] – zanikła w nim świadomość chrześcijańskich korzeni i tradycji oraz przywiązanie do nich. Drugi podpunkt, jaki wymieniają autorzy, zatytułowany został Steiniger Boden für die Botschaft des Reiches Gottes? (Skalisty grunt dla przesłania o królestwie Bożym?). Autorzy przypominają w nim, że lekcja religii jest miejscem, w którym przesłanie Jezusa zostaje przybliżone dzieciom i młodzieży. W tym sensie ważny jest w lekcji religii element komunikacji. Dlatego należy mieć na uwadze wszystkich, którzy w tę komunikację są bezpośrednio lub pośrednio zaangażowani. Na pierwszym miejscu autorzy wymieniają rodziców, dlatego że to oni są pierwszymi nauczycielami i wychowawcami swoich dzieci. Równie ważni w tej interpersonalnej komunikacji, jaką jest lekcja religii, są dzieci i młodzież, którzy poznają zbawcze przesłanie Jezusa. Pamiętać należy również o katechetach oraz o nauczycielach religii uczących obecnie, jak i o ich przyszłych pokoleniach, których socjalizacja religijna dokonuje się lub będzie się dokonywać w trudnym postmodernistycznym czasie[20]. W trzecim podpunkcie, Primat für religiöse Erziehung? (Prymat dla wychowania religijnego?), autorzy wymieniają trzy drogi, na których aktualnie odbywa się socjalizacja religijna młodych ludzi w Szwajcarii niemieckojęzycznej[21]. Są to: po pierwsze katecheza parafialna, zakorzeniona w wierze miejscowej wspólnoty; pośród jej różnych form autorzy podkreślają szczególnie katechezę sakramentalną; po drugie lekcja religii w szkole, przybierająca w różnych kantonach charakter konfesyjny lub ekumeniczny, oraz po trzecie lekcja biblijna, także odbywająca się w ramach szkolnego programu nauczania, wskazująca na Pismo Święte jako na źródło szwajcarskiej kultury[22]. W czwartym podpunkcie, Perspektivenwechsel (Zmiana perspektywy), twórcy dokumentu podkreślają, że dzisiejsza katechizacja dzieci i młodzieży musi pamiętać o zmianie perspektywy wynikającej z aktualnych warunków społecznych. Przede wszystkim zmianie uległ cel katechezy. Obecnie jest nim doprowadzenie katechizowanych do wiary. Lekcja religii ma za zadanie przynosić pomoc w orientacji życiowej, ma pomagać w odbiorze rzeczywistości, w jej kształtowaniu i ocenianiu[23]. Podpunkt piąty, Religionsunterricht und Katechese als Balanceakt (Lekcja religii i katecheza jako taniec na linie), pokazuje, jak trudną rolę ma dziś do odegrania katechizacja w Szwajcarii, jawiąca się jako taniec na linie pomiędzy trzema podmiotami: Kościołem, rodzicami, których stosunek i przywiązanie do Kościoła są różne, oraz dziećmi i młodzieżą[24]. W szóstym podpunkcie omawianego dokumentu, o tytule Ein neuer Rahmenplan? (Nowy plan ramowy?), autorzy zwracają uwagę, że od ostatnich modyfikacji wprowadzonych w latach 80. w poprzedniej wersji podstawy programowej nastąpiło wiele zmian zarówno w społeczeństwie, jak i w sposobie organizacji nauczania religijnego[25]. Dlatego nie ma sensu tworzenie jednego planu ramowego dla całego obszaru Szwajcarii niemieckojęzycznej[26]. W siódmym podpunkcie, Verflechtung der sechs Zielfelder (Powiązanie sześciu celów), autorzy dokumentu zalecają odpowiedzialnym za nauczanie religijne stosowanie sześciu celów (omówionych w kolejnym rozdziale), zarówno w czasie lekcji religii wyznaniowej, jak i ekumenicznej[27].
W pierwszej części podstawy programowej autorzy, dokonując analizy zachowań współczesnego społeczeństwa Szwajcarii, wykazali znaczące zmiany, jakie zaszły w podejściu ludzi do kwestii religijnych, jak i w stosunku do Kościoła od czasu wprowadzenia w życie poprzedniej wersji dokumentu. Zachodzące zmiany społeczne nie pozostały bez wpływu na kształtowanie wiary młodego człowieka, który często nie wynosi jej dziś z domu rodzinnego. W wyżej omówionej części dokumentu autorzy Orientierung Religion podkreślają, że podstawowym zadaniem katechezy w Szwajcarii jest doprowadzenie katechizowanych do wiary, a dopiero później jej pogłębianie. W tym właśnie duchu, w drugiej części podstawy programowej, zostały wskazane propozycje i rozwiązania katechetyczne zaprezentowane poniżej.
 
4. Propozycje i rozwiązania katechetyczne w Orientierung Religion
Druga część podstawy programowej, Konkretionen (Konkrety), składa się z sześciu wspomnianych wyżej obszarów tematycznych. Każdy z nich zawiera cele i proponuje treści, jakie powinni wziąć pod uwagę odpowiedzialni za katechizację na terenie Szwajcarii niemieckojęzycznej. Pierwszy z nich, o tytule Sich selber sein, zu sich selber finden (Być sobą, odnaleźć siebie), ma charakter egzystencjalny. Jego głównym celem jest pomoc młodym ludziom w rozpoznawaniu przez nich własnej wartości i wyjątkowości, wynikającej z bycia człowiekiem – dzieckiem Bożym, poprzez szukanie odpowiedzi na pytania: Kim jestem? Dokąd zmierzam? Jaki jest sens istnienia? Co nastąpi później?[28]. Drugi obszar tematyczny, In Beziehung sein (Być w relacji), ma na celu zdobycie przez młodzież odpowiednich kompetencji do życia w dobrej relacji z Bogiem, z innymi ludźmi oraz z całym stworzeniem. Katechizowani uczą się życia we wspólnocie i w społeczeństwie zgodnie z przykazaniem miłości Boga i bliźniego. Poznają Kościół jako wspólnotę skupioną wokół Chrystusa, niosącą światu Jego Ewangelię[29]. W trzecim obszarze tematycznym, Sich ausdrücken, eine Sprache finden, Symbole verstehen (Odpowiednio się wyrażać, znaleźć język, rozumieć symbole), autorzy dokumentu skupiają się na wykształceniu przez katechizowanych ich własnego języka komunikacji z Bogiem. Młodzi ludzie uczą się rozumienia symboli i znaków chrześcijańskich, poznają modlitwy, rytuały i gesty liturgiczne, a także interpretują własne doświadczenia życiowe w świetle Ewangelii[30]. Celem czwartego obszaru tematycznego, Christliche Spuren suchen in Geschichte und Kultur (Odkrywać świadectwa wiary w Biblii, historii i kulturze), jest zaznajomienie katechizowanych z podstawowymi fragmentami Pisma Świętego, a następnie odkrywanie przez nich obecności słowa Bożego w ludzkiej historii i kulturze. W tej części Orientierung Religion Biblia zostaje przedstawiona jako źródło judeochrześcijańskiej kultury, a historia świata jako nieodłączna część historii zbawienia[31]. W piątym obszarze tematycznym, Fremden Kulturen und Religionen begegnen (Spotkać obce kultury i religie), katechizowani zostają zapoznani z innymi kulturami, religiami świata oraz innymi wyznaniami w ramach chrześcijaństwa. Celem tej części dokumentu jest nauka szacunku do ludzi wierzących inaczej, pochodzących z innych kontynentów lub krajów, cechujących się innym kolorem skóry[32]. W szóstym obszarze tematycznym, Verantwortlich handeln (Działać odpowiedzialnie), nacisk zostaje położony na kształtowanie w katechizowanych dojrzałości chrześcijańskiej oraz empatii wobec ludzi biednych, traktowanych niesprawiedliwie i prześladowanych – poprzez ukierunkowanie na chrześcijańskie wartości i rozwijanie odpowiedniego obrazu Boga i człowieka[33].
W drugiej części rozdziału autorzy dokumentu zdecydowali się zamieścić zestaw tematów katechez przyporządkowanych do odpowiednich grup wiekowych katechizowanych. Zbiór tematów zamieszczono w układzie tabelarycznym dla sześciu klas odpowiadających kolejnym klasom szkoły podstawowej – Primarschule – oraz dla trzech klas Sekundarschule, będącej odpowiednikiem polskiego gimnazjum[34]. Poszczególne tematy zostały przydzielone do wyżej przeanalizowanych sześciu obszarów tematycznych. Każdy zaproponowany temat zawiera liczbę godzin lekcyjnych, w trakcie których powinien zostać zrealizowany[35]. Autorzy zaznaczają jednak, że przedłożony zestaw tematów powinien zostać potraktowany przez odpowiedzialnych za katechizację przede wszystkim jako propozycja, która może zostać zmieniona po uwzględnieniu zapotrzebowań regionalnych[36]. Na końcu rozdziału znalazły się propozycje perykop biblijnych ze Starego i Nowego Testamentu[37].
Ostatnia część, Anhang (Suplement), zawiera podziękowania dla darczyńców, dzięki którym dokument powstał i został opublikowany. Na końcu umieszczony został wykaz autorów, wykaz skrótów oraz redakcja dokumentu.
 
5. Wnioski
Starając się krytycznie ocenić podstawę programową Orientierung Religion, należy przyznać, że dokument jest próbą odpowiedzi szwajcarskiego Kościoła katolickiego na wyzwania, jakie stoją przed katechizacją w państwie multikulturalnym. Twórcy podstawy programowej próbują znaleźć w nim odpowiedzi na pytania o wiarę młodego człowieka wzrastającego w społeczeństwie postmodernistycznym. W pierwszej części dokumentu autorzy dokonują zarówno analizy szwajcarskiego społeczeństwa, pokazują jego specyfikę i aktualne problemy, jak i wskazują na swoistość samego państwa, zróżnicowanego regionalnie pod względem kulturowym i prawnym. W drugiej części próbują wskazać cele i treści, które ich zdaniem w obecnej dobie odgrywają w katechezie największą rolę. Najważniejszą zmianą zachodzącą w stosunku do poprzedniej podstawy programowej jest odejście od traktowania wiary młodych ludzi jako punktu wyjścia w katechizacji. W Orientierung Religion wzbudzenie wiary stało się pierwszorzędnym celem w pracy katechetycznej z dziećmi i młodzieżą. Świadczy to o tym, że autorzy dokumentu zdali sobie sprawę z faktu, iż Szwajcaria stała się krajem potrzebującym reewangelizacji, że wielu młodych obywateli tego kraju nie poznało jeszcze Jezusa albo że znają Go oni słabo. Dlatego akcent podstawy programowej położony został na „pierwsze głoszenie”, które, jak podkreśla Dyrektorium ogólne o katechizacji, „ma na celu dać podstawę temu pierwszemu przylgnięciu” do Jezusa „i prowadzić je do dojrzałości” (DOK 80).
Orientierung Religion jest dziełem zarówno naukowców, jak i praktyków. Brakuje w nim jednak merytorycznego głosu autorytetów naukowych – tylko jeden z ośmiu autorów jest doktorem teologii, trzech ma licencjat kanoniczny, reszta to praktycy katechezy. Innym cieniem dokumentu jest promowanie w piątym obszarze tematycznym, pt. Fremden Kulturen und Religionen begegnen, projektu Weltethos, badającego współzależności między religiami świata, którego założycielem jest kontrowersyjny teolog Hans Küng[38].
Na koniec należy również postawić pytanie, czy tak daleko posunięta dowolność w doborze tematów i treści, jaką pozostawiają katechizującym autorzy Orientierung Religion, jest do końca właściwa? Czy w takim razie wszystkie tematy poruszane na katechezie czy szkolnej lekcji religii należy postawić na równi? Czy nie ma pośród nich priorytetów traktujących o istocie chrześcijańskiej wiary, które z tego tytułu winny zostać przedstawione jako obowiązkowe? Odpowiedź na powyższe pytania jest jednoznaczna: autorzy Orientierung Religion nie zaznaczają wyraźnie, które treści powinny być potraktowane przez katechizujących jako obowiązkowe, a które można rozpatrywać fakultatywnie. Może to w konsekwencji doprowadzić do pominięcia w katechizacji treści najistotniejszych, stanowiących sedno chrześcijańskiej wiary, przed czym przestrzegał papież Jan Paweł II w adhortacji Catechesi tradendae, wypowiadając słowa: „nie wolno własną powagą dzielić dziedzictwa wiary na to, co [katecheta] uważa za ważne i nieważne, aby potem jednego nauczać, a drugie przemilczać” (CT 30).
 
Słowa kuczowe: Szwajcaria, podstawa programowa, katechizacja, religia katolicka.
Damian Belina
"Orientierung Religion" - Legal Regulations according to the Basic Curriculum of Catholic Religious Education in German-Speaking Switzerland

Summary
The article focuses on the religious basic education program of the Roman Catholic Church Orientierung Religion for the German-speaking part of Switzerland. To make its critical evaluation, in the first part of this article, the author discusses the socio-cultural and ecclesial specificity of Swiss Confederation which is considered one of the most pluralistic European countries in terms of culture, language and religion. It is a very important fact because affects the teaching of the Catholic religion, which takes place in each canton on different principles, by the law of the canton.
The second part presents the religious basic education program of the Roman Catholic Church Orientierung Religion. Its main purpose is to be a "guiding aid” to create regional plans for catechesis and teaching of the Roman Catholic religion in German-speaking Switzerland. Then follows a detailed analysis of the document and the author presents catechetical solutions that it contains and that should be taken into consideration by responsible for catechesis. In the end, after a careful analysis of the document, the author was able to show its weaker points indicating the lack of scientific authority voice in discipline and the possibility of free choice of topics, that can lead to omissions of the most important contents in catechesis which are essence of the Christian faith.
Key words: Switzerland, basic education program, catechizing, catholic religion.

Damian Belina – doktorant w katedrze Katechetyki Szczegółowej KUL.