Katecheta 4/2015

 
Sprawozdanie ze spotkania przedstawicieli Komisji Wychowania poszczególnych konferencji episkopatów krajów Europy w Papieskiej Radzie ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji, Watykan, 27-29 stycznia 2015 r.
 
(LID) Między katechezą a ewangelizacją nie ma ani rozdziału, ani przeciwstawności, ani też całkowitej tożsamości, ale jakąś wewnętrzną więzią łączą się one ze sobą i wzajemnie uzupełniają.
 
W Papieskiej Radzie ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji odbyło się spotkanie przedstawicieli komisji wychowania konferencji episkopatów poszczególnych krajów Europy. Poprzedziło je spotkanie ekspertów ds. katechezy w Europie oraz pierwsze oficjalne spotkanie Papieskiej Rady dla części episkopatów w Ameryce Południowej (Puebla, Meksyk, 10-12 grudnia 2014 r.). Planowane są kolejne spotkania dla Ameryki Północnej i pozostałej części Ameryki Południowej.
Papieska Rada ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji jest najmłodszą z instytucji w Kurii Rzymskiej. W październiku 2010 roku na mocy motu proprio Ubicumque et semper Rada została oficjalnie erygowana. Motywem spotkania odpowiedzialnych za katechizację w Papieskiej Radzie ds. Nowej Ewangelizacji był fakt, że w styczniu 2013 roku Benedykt XVI listem apostolskim w formie motu proprio Fides per doctrinam przeniósł katechezę z Kongregacji ds. Duchowieństwa do nowej Rady. Przeniósł do niej także Międzynarodową Radę ds. Katechezy.
Na mocy motu proprio Fides per doctrinam Papieska Rada ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji ma następujące zadania:
 
§ 1.
Jest odpowiedzialna za krzewienie formacji religijnej wiernych każdego wieku i stanu.
 
§ 2.
Ma uprawnienia do wydawania odpowiednich norm, aby nauczanie katechezy było prowadzone w odpowiedni sposób, zgodnie z niezmienną tradycją Kościoła.
 
§ 3.
Jej zadaniem jest czuwanie, aby formacja katechetyczna była prowadzona prawidłowo, zgodnie z celami i metodologią, według wskazań Magisterium Kościoła.
 
§ 4.
Udziela wymaganego zatwierdzenia Stolicy Apostolskiej dla katechizmów i innych pism dotyczących katechezy, za zgodą Kongregacji Nauki Wiary.
 
§ 5.
Pomaga biurom katechetycznym w obrębie poszczególnych konferencji episkopatów śledzić inicjatywy dotyczące formacji religijnej oraz wydarzeń o charakterze międzynarodowym, koordynuje ich działania i ewentualnie udziela im niezbędnego wsparcia.
 
Benedykt XVI po refleksji nad koniecznością odpowiedzi na kryzys życia chrześcijańskiego w wielu krajach, także znających Chrystusową Ewangelię, w Liście apostolskim Fides per doctrinam podkreślił, że wiara musi być wspierana nauczaniem, które oświeca umysły i serca wiernych, oraz zlecił nowej dykasterii troskę o formację religijną wiernych i czuwanie, by przebiegała ona zgodnie z Magisterium Kościoła. Ta Papieska Rada ma też zatwierdzać z ramienia Stolicy Apostolskiej m.in. katechizmy, uzyskawszy uprzednio zgodę Kongregacji Nauki Wiary.
Od początku funkcję prefekta Papieskiej Rady pełni abp Rino Fisichella[1]. Sekretarzem jej jest abp José Octavio Ruiz Arenas[2], a podsekretarzem ks. prał. Graham Bell[3]. Na spotkaniu przedstawiono nowego członka Rady, bpa Franza-Petera Tebartz-van Elsta, który został delegatem ds. katechezy. Pozostali pracownicy Papieskiej Rady ds. Nowej Ewangelizacji to ks. Marco Sozzi, ks. Luigi Tonon, ks. Alejandro Díaz García, Helmut Rakowski OFM Cap, ks. Geno Sylwa i ks. Krzysztof Marcjanowicz[4]. Wśród konsultorów Rady są m.in.: kard. Stanisław Ryłko (przewodniczący Papieskiej Rady ds. Świeckich), ks. Fernando Ocariz (wikariusz generalny Opus Dei), Kiko Argüello (inicjator Drogi Neokatechumenalnej), ks. Julián Carrón (Comunione e Liberazione), ks. François-Xavier Dumortier (jezuita), Pierangelo Sequeri (prof. teologii, Włochy), Sara Butler (prof. teologii, USA), s. Mary Lou Wirtz (matka generalna Zgromadzenia Córek Najświętszych Serc Jezusa i Maryi), Chiara Amirante (Stowarzyszenie „Nowe Horyzonty”), Lucetta Scaraffia (prof. sztuki współczesnej), ks. Marco Frisina (włoski kompozytor muzyki religijnej, kierujący komisją diecezji rzymskiej ds. sztuki sakralnej), o. Jeremy Driscoll (amerykański benedyktyn, patrolog i liturgista), o. Marko Ivan Rupnik (słoweński jezuita, twórca licznych mozaik i teolog sztuki), Salvatore Martinez (świecki stojący na czele włoskiej Odnowy w Duchu Świętym), ks. prof. Henryk Seweryniak (UKSW w Warszawie) i ks. Marian Królikowski (Koinonia św. Pawła w Kielcach)
Na początek pierwszego „europejskiego” spotkania Papieskiej Rady ds. Nowej Ewangelizacji z episkopatami starego kontynentu abp R. Fisichella podkreślił historyczność tego spotkania, polegającego na wymianie doświadczeń, w którym wzięło udział 18 konferencji episkopatów z krajów europejskich oraz przedstawiciele Rady Konferencji Episkopatów Europy (CCEE) i przedstawiciel Konferencji Episkopatu Turcji. Swoimi doświadczeniami z obszaru katechezy w poszczególnych krajach dzielili się: Christine Mann (Austria), bp Brendan Leahy (Irlandia), Clare Ward i bp Nicholas Hudson (Anglia i Walia), Regina Börschel i bp Ulrich Boom (Niemcy), Pauline Dawance (Francja), bp Kozon Czeslaw (Dania i kraje skandynawskie), ks. Petko Valov (Bułgaria), ks. Tomislav Mlakić (Bośnia i Hercegowina), bp Antoni Dziemianko (Białoruś), Henri Derroitte, bp Jean-Luc Hudsyn i bp Guy Harpigny (Belgia), ks. Ivica Pažin (Chorwacja), ks. Michel Remery (wicesekretarz CCEE), bp Djuro Hranić (Chorwacja i CCEE), bp Marcello Semerano, ks. Paolo Sartor i ks. Salvatore Soreca (Włochy), bp Jonas Ivanauskas, bp Kęstutis Kèvalas i ks. Artūras Lukaševičius (Litwa), bp Marek Mendyk i ks. Andrzej Kiciński (Polska), bp Manuel Pelino Domingues i Cristina Maria Sá Carvalho (Portugalia), ks. Mariusz Kuźniar (Czechy), o. Corneliu Berea SVD (Rumunia), Michael McGrath (Szkocja), ks. Marián Bubliniec (Słowacja), bp Jury Bizjak i Franc Zorec (Słowenia), bp Amadeo Rodriguez Magro i ks. Juan Luis Martín Barrios (Hiszpania), o. Anton Bulai (Turcja) i bp György Udvardy (Węgry).
Każdy przedstawiał sytuację katechezy w następującym kluczu: podstawowe dane statystyczne, mocne i słabsze strony działalności katechetycznej oraz współczesne wyzwania. Wystąpienia ukazały obraz zaangażowanego Kościoła katolickiego w Europie, który wiele energii poświęca katechizacji. Z pewnością ważnym wydarzeniem było włączenie katechizacji – rozumianej globalnie razem z nauczaniem religii katolickiej w szkole – w proces ewangelizacji. Dzielenie się doświadczeniami podczas spotkania było przywołaniem słów św. Pawła: „Ten, kto pobiera naukę, niech użycza ze wszystkich swoich dóbr temu, kto go naucza” (Ga 6,6). Dyskutowano o roli Dyrektorium ogólnego o katechizacji z 1997 roku, doceniając jego pomoc w całościowym pojmowaniu katechezy; podkreślano, że istotne jest, aby nie zagubić się we fragmentarycznym podejściu do procesu ewangelizacji. Zastanawiano się, czy nie potrzebuje ono aktualizacji ze względu na nowe wyzwania; podkreślano ogromną rolę Katechizmu Kościoła katolickiego, który stał się powszechnym źródłem katechezy.
Arcybiskup Fisichella w swoim programowym wystąpieniu oraz późniejszych wypowiedziach nawiązywał do tezy, że katecheza to spotkanie z Jezusem Chrystusem. Wskazywał na wielkie dary Soboru Watykańskiego II, który w Konstytucji dogmatycznej o Objawieniu Bożym pozostawił nam prawdę, że „Kościół w swojej doktrynie, w życiu i kulcie przedłuża i przekazuje wszystkim pokoleniom wszystko, czym jest i w co wierzy” (KO 8). Dzieło katechizacji „rozwija się w Kościele pod opieką Ducha Świętego” (KO 8). Została również na nowo dostrzeżona dalekowzroczność papieża Pawła VI, który w adhortacji Evangelii nuntiandi już w 1975 roku przypomniał wszystkim pasterzom Kościoła, że na nich „ciąży obowiązek odważnego, mądrego i wiernego względem treści zawartej w ewangelizacji szukania nowych sposobów, jak najbardziej przydatnych i skutecznych w niesieniu ludziom współczesnym ewangelicznej nowiny” (EN 40). Nowe sposoby włączenia katechizacji w proces ewangelizacji są ciągle konieczne, jak bowiem zauważał św. Jan Paweł II, „między katechezą a ewangelizacją nie ma ani rozdziału, ani przeciwstawności, ani też całkowitej tożsamości, ale jakąś wewnętrzną więzią łączą się one ze sobą i wzajemnie uzupełniają” (CT 18). Przewodniczący Papieskiej Rady ds. Nowej Ewangelizacji zwracał szczególną uwagę na nauczanie papieża Franciszka, który w adhortacji apostolskiej Evangelii gaudium podkreślił: „Odkryliśmy, że także w katechezie rolę fundamentalną odgrywa pierwsze przepowiadanie lub kerygma, która powinna zajmować centralne miejsce w działalności ewangelizacyjnej i w każdej próbie odnowy Kościoła. […] Gdy mówimy, że to orędzie jest «pierwsze», nie oznacza to, że jest na początku, a potem się o nim zapomina albo zastępuje się je innymi treściami, które je przewyższają. Jest pierwszym w sensie jakościowym, ponieważ jest głównym orędziem, tym, do którego trzeba stale powracać i słuchać na różne sposoby i które trzeba stale głosić podczas katechezy w tej czy innej formie, na wszystkich jej etapach” (EG 164). Konferencje episkopatów zostały zachęcone, aby szukały właściwych form „sztuki towarzyszenia” (EG 169) każdej wspólnocie osób wierzących.
Obradom towarzyszyła codzienna modlitwa, której szczególnym momentem była Msza św. w Grotach Watykańskich przy grobie św. Piotra. Modliliśmy się słowami: „Boże, Ty za sprawą Ducha Świętego zesłałeś nam swojego Syna, swoje Słowo, aby ubogim niósł dobrą nowinę. Spraw, abyśmy w Niego wpatrzeni zawsze żyli w szczerej miłości i byli w świecie głosicielami oraz świadkami Jego Ewangelii”. Tej modlitwie i wymianie doświadczeń towarzyszyła myśl św. Jana Pawła II z posynodalnej adhortacji Ecclesia in Europa, że „oczywiście na kontynencie europejskim nie brak cennych symboli chrześcijańskiej obecności, ale wraz z powolnym, stopniowo wkraczającym zeświecczeniem powstaje niebezpieczeństwo, że staną się one jedynie pamiątkami przeszłości. Wielu ludzi nie potrafi już łączyć ewangelicznego przesłania z codziennym doświadczeniem; wzrasta trudność przeżywania osobistej wiary w Jezusa w takim kontekście społecznym i kulturowym, w którym chrześcijańska koncepcja życia jest stale wystawiana na próbę i zagrożona; w wielu sferach publicznych łatwiej jest deklarować się jako agnostycy niż jako wierzący; odnosi się wrażenie, że niewiara jest czymś naturalnym, podczas gdy wiara wymaga uwierzytelnienia społecznego, które nie jest ani oczywiste, ani przewidywalne” (EE 7). Pomimo tego, jak podkreślił na zakończenie obrad abp Fisichella, wysiłek katechetyczny Kościoła jest ogromny i trudno wskazać inne obszary duszpasterstwa, gdzie można zauważyć tak wielki rozwój zarówno treści nauczania, jak i procesu organizacji oraz szerokiej gamy propozycji wzrostu w wierze całych wspólnot chrześcijańskich, jak również i pojedynczych osób wierzących. Co jednak nie zwalnia z wysiłku pasterzy Starego Kontynentu do głoszenia wszystkimi sposobami współczesnemu europejczykowi Jezusa Chrystusa – Zbawiciela człowieka.
 
Ks. Andrzej Kiciński – doktor habilitowany nauk teologicznych, profesor nadzwyczajny Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, kierownik Katedry Katechetyki Szczegółowej i dyrektor Instytutu Teologii Pastoralnej i Katechetyki KUL.