ks. Marian Zając (red.), XXV lat nauczania religii w polskiej szkole. Między nadzieją a rzeczywistością, Lublin 2015.

ks. Andrzej Jasnos (opr.)
Prezentowana publikacja jest jedną z prób ukazania walorów edukacji religijnej, prowadzonej w polskiej szkole. Ks. Marian Zając, redaktor publikacji, zaznaczył we wstępie, że jest ona swoistym bilansem działań podjętych w nauczaniu religii w czasie przemian ustrojowych w Polsce.
Książka składa się z trzech części. Pierwszą, noszącą tytuł Z zagadnień ćwierćwiecza nauczania religii w polskiej szkole, otwiera artykuł Szkolne nauczanie religii w Polsce w kontekście europejskim ks. Radosława Chałupniaka. Autor podejmuje zagadnienia dotyczące argumentów, dla których lekcja religii funkcjonuje w szkołach publicznych, z uwzględnieniem realiów polskich, w odniesieniu do innych krajów europejskich. Kolejny artykuł, autorstwa ks. Piotra Tomasika (Polskie dokumenty katechetyczne dwudziestopięciolecia 1990-2015), ukazuje kontekst powstawania dokumentów katechetycznych i ich wpływ na praktykę katechetyczną. Ks. Tadeusz Panuś (Katecheza w zwierciadle mediów) opisuje dominujące w mediach tendencje w prezentowaniu nauki religii w szkole. Ciekawe podejście do oceny 25 lat katechezy w szkole przedstawia Zbigniew Barciński (25 lat katechezy w szkole – próba bilansu). Ukazuje on tę rzeczywistość za pomocą metody SWOT, podając również praktyczne wnioski. W kolejnym artykule ks. Józef Kloch (Katecheza z perspektywy rzecznika Konferencji Episkopatu Polski) analizuje kontakty strony kościelnej i rządowej dotyczące nauczania religii w szkole oraz nakreśla trudności i sposoby ich rozwiązywania. Tekstem wieńczącym pierwszą część publikacji jest artykuł ks. Pawła Mąkosy (Między katechetyczną rzeczywistością a ewangelizacyjnym oczekiwaniem), w którym autor prezentuje tradycyjne etapy formacji, dokonuje analizy współczesnych przemian religijności Polaków oraz wskazuje konkretne propozycje działań.

Drugą część (Z zagadnień edukacyjno-wychowawczych) rozpoczyna artykuł Heleny Słotwińskej (Idealny katecheta na współczesne czasy). Autorka dokonuje przeglądu cech i przymiotów, jakimi powinni charakteryzować się katecheci, jak również nakreśla wymogi i stawiane wobec nich obowiązki. W swojej refl eksji Rozwój katechezy specjalnej ks. Andrzej Kiciński wskazuje istotne założenia takiej katechezy, a także podkreśla znaczenie obecności osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych w szkole. S. Halina Wrońska w artykule Komplementarność nauczania religii w szkole i katechezy parafi alnej podejmuje próbę odpowiedzi na zarzuty krytyków katechezy szkolnej, która – jak twierdzą – osłabiła dynamizm parafi i w zakresie wychowania religijnego. Kolejny artykuł – ks. Piotra Goliszka Zakres nauczania katechezy w latach 1990-2015 w archidiecezji lubelskiej, ukazuje zaangażowanie katechetów oraz dane dotyczące uczestnictwa dzieci i młodzieży w szkolnym nauczaniu religii. Ks. Stanisław Łabendowicz w artykule Wychowanie dzieci i młodzieży w katechezie szkolnej dokonuje analizy działań wychowawczych nauczania religii w polskim systemie edukacji. Z kolei ks. Stanisław Kulpaczyński (25 opinii katechetów o 25 latach katechezy w Polsce) prezentuje opinie doświadczonych katechetów z różnych stron Polski, uzyskane metodą sondażową. Analizy opinii społeczeństwa o nauczaniu religii w szkole dokonał również ks. Kazimierz Święs (Szkolne nauczanie religii w odbiorze społecznym). Ks. Marian Zając (Inspiracje maryjne w okresie ćwierćwiecza nauczania religii w polskiej szkole) pochylił się nad obecnością Maryi w treściach nauczania religii.

Część trzecią publikacji: Z zagadnień współczesnej katechezy rozpoczyna artykuł Media ikoniczne a katecheza Kościoła ks. Jarosława Czerkawskiego, który nakreśla współczesny kontekst medialny prowadzenia katechezy. Podobne zagadnienie podejmuje Mateusz Pisarek w artykule Rola edukacji cyfrowej w dydaktyce nauczania religii. Joanna Borowicz (Religijność dziecka po I Komunii Świętej wyzwaniem dla współczesnej katechezy) w oparciu o przeprowadzone badania empiryczne poddaje analizie religijność dziecka w młodszym wieku szkolnym. Ks. Grzegorz Zakrzewski w artykule Ewangelizacyjna odnowa formacji katechetów skupia się na zaprezentowaniu dokumentów Kościoła mówiących o formacji katechetów. Kolejne dwa artykuły: Alicji Szubartowskiej (Wychowanie przez sztukę w katechezie) i Anny Rutkowskiej (Wychowanie do wdzięczności w katechezie) odnoszą się do różnych aspektów wychowania. Książkę zamyka tekst Krzysztofa Polaka (Papieski Dekalog dla Polaków jako drogowskaz ćwierćwiecza). Publikacja pod redakcją ks. Mariana Zająca posiada kilka walorów. Pierwszym jest niezwykłe połączenie historycznego kontekstu społeczno-religijnego, który stanowi tło do refleksji o rzeczywistości katechetycznej.

Aktualność podjętych tematów dotyczy nie tylko osób zaangażowanych bezpośrednio w dzieło katechizacji, ale również tych, które uczestniczą w różnych aspektach życia społecznego w kraju. Różnorodność podjętych zagadnień to kolejny walor tej książki. Nie znajdziemy w niej samej pochwały dla działań podjętych w katechezie w ostatnim ćwierćwieczu, ale krytyczne wieloaspektowe spojrzenie. Mimo różnorodności podjętej problematyki układ książki jest przejrzysty i ma zwartą strukturę. Na łamach tej publikacji zabrali głos znani i cenieni katechetycy polscy, którzy zgodnie potwierdzili, że podejmowane współcześnie działania w zakresie organizacji nauczania religii w szkole muszą opierać się na znajomości najważniejszych wydarzeń wydobywanych z jej najnowszej historii. Również walor praktyczny recenzowanej publikacji jest niezaprzeczalny, ponieważ jej merytoryczna zawartość może stać się swoistym podręcznikiem dla przyszłych katechetów, środowisk organizujących katechezę, jak i osób, które mają bezpośredni wpływ na przestrzeń edukacyjno-wychowawczą w naszym kraju.

Ks. Andrzej Jasnos – doktorant katechetyki, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.